Өткен айда Ұлттық экономика министрлігі Қазақстанның 2025-2029 жылдарға арналған әлеуметтік-экономикалық даму болжамын жариялады. Құжатта елдегі кедейлік деңгейін төмендету үшін әлеуметтік стандарттарды қайта қарау көзделген. 2029 жылы орташа айлық жалақы 573 мың теңгені, ең төменгі зейнетақы 82 мың теңгені, ең төменгі күнкөріс деңгейі 56 мың теңгені құрайды деп болжануда,
Мәселені шешудің басқа жолдары бар ма?
Сандардан бастайық:
2024 жылы ең төменгі жалақы 85 мың теңге, ең төменгі зейнетақы — 57 853 теңге, ең төменгі күнкөріс деңгейі — 43 407 теңге, орташа жалақы — 402 251 теңге. Бұл Министрліктің биылғы болжамына жақын. Дегенмен, келтірілген цифрлар нақты қандай нәтиже беретіні белгісіз. Инфляция деңгейі мен билік жоспарлары сәйкес келмеуі мүмкін: Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша бір жыл ішінде қызметтердің құны 13,6%, азық-түлікке жатпайтын тауарлар — 7,6%, азық-түлік тауарлары — 5,1% -ға өсті.
Оның үстіне, осы жылдың бірінші тоқсанында азаматтардың 4,6% күнкөріс минимумынан аз табатыны хабарланса, екінші тоқсанда бұл көрсеткіш 5,1% —ға дейін өсті. Әсіресе, Түркістан, Жамбыл және Абай мен Жетісу облыстарында тұратын әлеуметтік осал топқа жататын тұрғындар көп. Мұнда кедейлік деңгейі 5-7%.
Қазақстанда базалық азық—түлік жиынтығын да ала алмайтын отбасылар саны өсуде. Еңбек министрлігінің мәліметінше, 130 мыңнан астам үй шаруашылығы кедейлік шегінен төмен тұрады. Бұл олардың табысы ең төменгі күнкөріс деңгейіне жетпейтінін білдіреді. Сарапшылар дабыл қағуда: өнімдер қымбаттауда, жәрдемақылар инфляцияға үлгермеуде, ал мұқтаждар саны өсуде. Бұл туралы Finratings.kz деректерінде айтылған.
2025 жылдың бірінші тоқсанының қорытындысы бойынша елімізде 3 мың отбасы тіркелген, олардың табысы тіпті азық-түлік себетінің құнын да жаппайды. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 14,5% артық. Осындай үй шаруашылықтарында тұратын азаматтардың жалпы саны 16,4 мың адамға жетті — өсім 7,7%
Қазақстандағы азық-түлік себетінің құны физиологиялық өмір сүруге жеткілікті ең аз азық-түлік жиынтығы ретінде есептеледі. Осы шектен төмен табыс кедейшіліктің төтенше деңгейін көрсетеді.
Қазақстанда табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен халықтың үлесімен өлшенетін кедейлік деңгейі орташа алғанда шамамен 5% -ды құрайды. Алайда, өңірлік айырмашылықтар бар және Түркістан және Маңғыстау сияқты кейбір облыстардың кедейлік көрсеткіштері неғұрлым жоғары «Табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінен төмен үй шаруашылықтарының жалпы саны 160,4 мыңды құрайды — өткен жылмен салыстырғанда 0,1% -ға аз. Бұл ретте мұндай отбасыларда 924,4 мың адам (жылына -0,4%) тұрады, — дейді талдаушылар.
Аз қамтылған отбасылар саны бойынша 3 өңірдің:
• Түркістан облысы — 21,9 мың (+ 6,8%);
• Алматы — 17,1 мың;
• Жамбыл облысы — 10,6 мың;
Статистика және шындық
“ Our World in Data деректері бойынша Қазақстан ресми түрде халықтың ең аз үлесі өте кедейшілік жағдайында (күніне $2,15 өлшемі бойынша 0,02%) елдер қатарына жатады. Алайда мұндай деректер әрдайым жергілікті ерекшеліктерді көрсете бермейді: көлеңкелі жұмыспен қамтудың жоғары үлесі, азық-түлікке инфляциялық қысым және әлеуметтік қолдаудың әлсіз атаулылығы «, — делінген жарияланымда.
Дереккөздің мәліметінше, тіпті базалық тамақтануды қамтамасыз ете алмайтын отбасылар санының өсуі — бұл жүйелі сигнал.
Халықтың нақты кірістеріндегі теріс трендтер мен жоғары инфляция халықты тұтыну құрылымының нашарлауына да әсер етеді
Экономикалық зерттеулердiң нәтижелерi үй шаруашылығы неғұрлым бай болса, оны тұтыну неғұрлым әртараптандырылып, азық-түлiк өнiмдерiн сатып алуға жұмсалатын үлес соншалықты азаяды. Қазақстанда керісінше, бұл үлес төмендеп қана қоймай, өсіп келеді — өнімдер барлық табыстың жартысын алады, бұл дамыған және тіпті кейбір дамушы елдердегі орташа мәндерден едәуір асып түседі.
Азық-түлік инфляциясы мен сақталып отырған өңірлік сәйкессіздіктер жағдайында билік, әсіресе көп балалы және тіркелмеген аз қамтылған отбасыларға қатысты атаулы көмек құралдарын қайта форматтау қажеттілігіне тап болады.
