Бұған дейін валюта бағамына қатысты пікір білдірген Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов, доллар бағамы 1000 теңгеге дейін бармайтынын, бұл мүмкін еместігін айтқан болатын. Ал кеше Ұлттық банк тамызда жалақының нақты деңгейі соңғы екі жылда алғаш рет өзгермегенін тамыздағы ақша-кредит саясаты туралы баяндамасында жариялады.
- Құжатта болжамның алғышарттары, 2027 жылға дейінгі базалық және баламалы сценарийлер бойынша макроэкономикалық даму серпіні ұсынылған.
- Сондай-ақ құжат төлем балансының ағымдағы шотының болжамы, ағымдағы макроэкономикалық жағдайлар және ақша, валюта және қаржы нарықтарындағы ахуал бойынша деректерді қамтиды.
Инфляцияның ағымдағы динамикасы тұтастай алғанда Ұлттық банктің болжамдарына сәйкес келеді
Болжамның негізгі алғышарттары алдыңғы болжамды раундтың деңгейінде қалады (2025 жылғы мамыр). Жоғары инфляция бұрынғысынша тұрақты ішкі сұранысқа, реттелетін қызметтер бағасының өсуіне және жекелеген азық-түлік нарықтарындағы күйзелістерге негізделген. 2025 жылға арналған инфляция болжамы нақтыланды. Орта мерзімді кезеңде болжамды бағалаулар өзгерген жоқ. 2025 жылға арналған инфляция болжамы 11-12,5% диапазонында бағаланады. 2026 жылы инфляция 9,5-11,5%, 2027 жылы 5,5-7,5% дәлізінде болады.
2026 жылдың басында ҚҚС ставкасының 12% -дан 16% -ға дейін көтерілуіне байланысты инфляцияның жеделдеуі мүмкін.
- Азық-түлік емес және сервистік инфляцияға ең көп әсер етуі күтілуде, ал ауыл шаруашылығы өндірушілері үшін салықтық жеңілдіктерге байланысты азық-түлік инфляциясына әсері шектеулі болады.
- 2026 жыл ішінде реттеліп көрсетілетін коммуналдық қызметтерге тарифтерді арттыру бағдарламасын іске асыру жалғасады.
- Одан әрі Ұлттық ның қалыпты-қатаң ақша-кредит саясатының салдарынан инфляциялық күтулердің тұрақтануы, экономиканың әлеуетті деңгейге қайтуы, Қазақстанның сауда әріптестері — елдерде инфляцияның өз нысаналы мәндеріне біртіндеп жақындауы инфляцияның төмендеуіне ықпал ететін болады.
Бұл ретте ЖЖМ нарығындағы және реттелетін қызметтер саласындағы реформаларды іске асыруға байланысты ҚРҰБ өз саясатын қатаңдатумен (тікелей әсер) әсер етпейді, инфляция орта мерзімді көкжиектің соңына қарай таргетке жетпейді. Сонымен қатар, егер осы уақытша факторлардың әсерін ескермегенде, маусымдық тазартылған тоқсандық базалық инфляция ҚРҰБ орта мерзімді мақсатына жақын 2027 жылдың соңына қарай 5% қалыптасатын болады.
Ағымдағы жоғары экономикалық белсенділік 2025 жылға ЖІӨ өсімі бойынша болжамды 5,5-6,5% -ға дейін арттыру жағына қайта қарауға себепші болды. 2025 жылғы екінші тоқсанда Қазақстан экономикасының нақты өсуі Ұлттық банктің болжамды бағалауынан асып, жылдық көрсетуде 6,8% -ды құрады. Жеделдетудің негізгі драйвері мұнай емес сектордағы инвестициялық белсенділіктің күтілгеннен анағұрлым едәуір кеңеюі болды. Ағымдағы жылдың екінші тоқсанында негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 30,1% -ға ұлғайды. Инвестициялардың ұлғаюы нақты импорттың болжанғаннан неғұрлым жоғары өсуіне себепші болды. Осыған байланысты негізгі капитал мен импорттың жалпы жинақталуының өсу қарқыны бойынша болжамдар нақты мәнде арттыру жағына қайта қаралды.
2025 жылы Қазақстанда экономикалық өсудің негізгі факторлары ішкі тұтынушылық сұраныс, шикізаттық емес салалардағы инвестициялық белсенділік және мұнай экспорты болады. Өсімнің негізгі драйвері ішкі тұтыну болып қала береді. 2026 жылы ҚҚС ставкасының алдағы көтерілуі аясында жоғары инфляциялық күтулер жағдайында үй шаруашылықтарын тұтынудың ағымдағы жоғары өсу қарқынын жыл соңына дейін сақтау күтілуде.
Қазақстан экономикасы 2025 жылдың бірінші жартыжылдығында Ұлттық банктің болжамынан асып, тұрақты өсім көрсетті: алты айдың қорытындысы бойынша нақты ЖІӨ өсімі жылдық көрсетуде 6,2%, екінші тоқсанда — 6,8% құрады. Іскерлік белсенділіктің қарқынды кеңеюі болжанғаннан гөрі шикізаттық емес сектордағы инвестициялық сұранысты іске асырумен, мұнай өндіру мен экспортын арттырумен қамтамасыз етілді. Үй шаруашылықтарын тұтыну 2025 жылғы бірінші тоқсанның соңында байқалатын жоғары өсу қарқынын сақтап қалды. Өз кезегінде, жиынтық сұраныстың өзінің тепе-теңдік мәндерінен асып кетуі экономикадағы бағаларға жоғары қысым жасайды.
2025 жылдың екінші тоқсанында экономиканың өсуіне шикізаттық емес сектор негізгі үлес қосуды жалғастырды. Құрылыс саласының екінші тоқсанда г/г 17,0% -ға (2025 жылғы бірінші тоқсан — г/г 15,0%) кеңеюі ірі инфрақұрылымдық жобаларды іске асырудың, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық жүйелерін жаңғыртудың, сондай-ақ автожолдарды салу мен жөндеудің арқасында болды. Республика бойынша тұрғын үй құрылысы мен мектептер салу өсуге қосымша үлесті қамтамасыз етті.
Бөлшек сауда тауар айналымының өсу қарқыны нақты мәнде 2025 жылғы екінші тоқсанда (2025 жылғы бірінші тоқсан — г/г 4,8%) г/г 8,2% -ға дейін жеделдеді. Өсуге негізгі үлесті азық-түлік емес тауарлар сегменті қосты, олардың саудасы нақты мәнде 9,5% ж/г ұлғайды (5,2% ж/г). 2025 жылғы шілдеде сауданың өсу үрдісі жалғасты.
Қоғамдық тамақтандыру қызметі 2025 жылдың екінші тоқсанында 13,8% ж/г ұлғайып, шілдеде 15,6% ж/г дейін жеделдеді. Азық-түлікке жатпайтын тауарларды сатып алудың өсуі автомобильдер мен тұрғын үй нарықтарындағы белсенділікпен қолдау табуда. АСПжР БНС деректері бойынша ағымдағы жылдың екінші тоқсанында тіркелген автомобильдер саны г/г 3,3% -ға өсті. Тұрғын үйді сатып алу-сату бойынша операциялардың саны г/г-ға 9,3% (2025 жылғы бірінші тоқсан — г/г-ға 1,1%) ұлғайды, бұл үй үшін тауарлар мен көрсетілетін қызметтерге сұранысты арттырды.
Айта кету керек, ірі сатып алуларға сұраныстың өсуі көбінесе кредиттеумен қамтамасыз етіледі. Автомобильге деген сұраныс ЕДБ акциялары мен автонесиелендірудің жеңілдікті бағдарламаларын енгізу жағдайында жылдамдықты көрсетіп отыр. Жылжымайтын мүлік нарығында ипотека бұрынғысынша тұрғын үйге сұранысты қаржыландырудың негізгі құралдарының бірі болып қалып отыр. Осылайша, халықтың нақты табысының қысқаруы, нақты жалақы мен трансферттердің өсу қарқынының баяулауы жағдайында халықты тұтынудың өсу көзі банктердің кредиттері болып қала береді.
Іскерлік белсенділіктің кеңеюі жағдайында жұмыс күшіне сұраныс өсуде, алайда бұл нақты жалақының өсуінен көрінбейді, бұл еңбек нарығы тарапынан инфляциялық қысымды шектейді. 2025 жылдың екінші тоқсанында жалдамалы қызметкерлер санының ұлғаюы және жұмыссыз халықтың азаюы есебінен жұмыс күшінің өсуі г/г 1,1% -ды құрады.
Келесі сарапшы Бейсенбек Зиябековтың айтуынша, инфляцияның жеделдеуі құрылысқа, жолдарды жөндеуге және инфрақұрылымды дамытуға арналған белсенді мемлекеттік шығыстарға байланысты болуы мүмкін. Жаз маусымы дәстүрлі түрде демалыс маусымына ғана емес, құрылыс белсенділігінің артуына да ұласады.
Бұдан басқа, қаржыгер елде ақша массасы мен қолма-қол қаражат айналымы ұлғайды, бұл сондай-ақ тұтынушылық сұраныстың артуына ықпал етуі мүмкін деп болжады, нәтижесінде бұл бағаның өсуіне әсер етіп, инфляциялық қысымды күшейтеді.
Осының аясында теңгенің аздап әлсіреуі жалғасуы мүмкін, бірақ күзде ұлттық валюта қайтадан нығаюы мүмкін. Сарапшылардың айтуынша, теңге бағамының одан арғы траекториясы экспорттық валюта түсімі мен импортының арақатынасына, ҚРҰБ, МКК субъектілері, экспорттаушылар тарапынан шетел валютасын нетто-сату белсенділігіне, сондай-ақ жаһандық капитал нарықтарындағы конъюнктураға байланысты.
