Трамп әкімшілігі Cove Capital LLC компаниясына Қазақстандағы ең ірі игерілмеген вольфрам кен орнының бақылау пакетін сатып алуға көмектесті. «Американдық Cove Capital LLC компаниясы екі кен орнындағы акциялардың 70%-ын сатып алды, ол Қазақстан жағы акциялардың 30% -ын сақтап қалады», — деп хабарлайды Bloomberg.
Сатып алу бағасы нақтыланған жоқ,
«Самұрық-Қазына» қорының мәліметі бойынша, кен орындарын игеру жөніндегі жобаның жалпы шығыны $1,1 млрд. құрайды. Әңгіме Қарағанды облысындағы Солтүстік Қатпар және Жоғарғы Қайрақты вольфрам кен орындары туралы болып отыр (JORC бойынша жалпы қорлар 410 мың тоннаны құрайды). Әзірлеу бірлесіп жүргізіледі, тиісті келісімге тараптар Вашингтонда С5+1 саммиті аясында қол қойды.
Bloomberg хабарлағандай, әңгіме Қарағанды облысындағы Жоғары Қайрақты және Солтүстік Қатпар кен орындары — онсыз оқ-дәрілер мен әскери техниканы өндіру мүмкін емес стратегиялық ресурс туралы болып отыр.
Процеске АҚШ сауда министрі Ховард Латник және «Самұрық-Қазына» ұлттық қоры тартылды, ал жобаға қаржылық қолдауды DFC (АҚШ Халықаралық дамуды қаржыландыру корпорациясы) және АҚШ Экспорт-импорт банкі (Exim Bank) көрсете алады. Reuters мәліметінше, миллиардтаған долларға американдық несие бөлу мүмкіндігі қарастырылуда.
«Дереккөздердің мәліметінше, активтерге қытайлық тарап та қызығушылық танытуда. ҚХР мемлекеттік компанияларының бірі кен орындарына бақылау жасау үшін нарықтағыдан жоғары баға ұсынуға дайын. Дәл осы қарсы тұру Вашингтон мен Бейжің арасындағы шиеленісті арттырып, қазақстандық вольфрамды жаһандық геоэкономикалық күрестің элементіне айналдырады», — деп хабарлайды Finmentor.kz.
АҚШ үшін бұл металл ерекше мәнге ие. Вольфрам снарядтар, зымыран жүйелерi мен броньды техниканы өндiру үшiн Пентагон пайдаланатын ұлттық қауiпсiздiк үшiн аса маңызды материалдар тiзiмiне енгiзiлген.
Егер мәміле жасалатын болса, Cove Kaz Capital «Самұрық-Қазына» компаниясымен бірлескен кәсіпорын құруды, Қазақстанда қайта өңдеу қуаттарын салуды және қорғаныс және азаматтық өнеркәсіп қажеттіліктері үшін АҚШ-қа дайын вольфрамды жеткізуді жоспарлап отыр. Өз кезегінде, Қазақстан табыс үлесін алады және өзінің тау-кен инфрақұрылымын дамытады.
Finmentor.kz хабарлағандай, жеке дереккөздердің мәліметтерінше, қытайлық Xiamen Tungsten Corp. компаниясы да бұрын Дональд Трамптың әкімшілігі қосылған қазақстандық вольфрам жобаларына жаңа қызығушылық танытуда.
«Xiamen Tungsten — вольфрамнан жасалған өнімдерді әлемдегі жетекші өндірушілердің бірі. Компания Жоғарғы Қайрақты және Солтүстік Қатпар кен орындарын 2018 жылы сатып алу мүмкіндігін қарастырған болатын, алайда ол кезде мәміле Қытайдың Мемлекеттік мүлікті бақылау және басқару комитетінің мақұлдауын алмаған, ол келісуден бас тартқан», — деп еске салды экономикалық талдаушылар.
Компанияның акциялары сатылатын Шанхай қор биржасының деректеріне сәйкес Xiamen Tungsten ірі акционерлері:
• Фуцзянь сирек және сирек кездесетін металдар тобы — 31,77%.
• China Minmetals — 8,6%, Fortune Global 500 тізіміне 86 нөмірімен кіреді.
Бұл құрылымдар қытайлық стратегиялық металдар нарығының едәуір бөлігін бақылайды және минералдық шикізатты өндіру мен қайта өңдеу жөніндегі халықаралық жобаларға белсенді қатысады.
«Соңғы жылдары қытайлық реттеушілердің стратегиялық шикізат активтеріне шетелдік инвестицияларға деген көзқарасы икемді болған сияқты. Бұл бұрын қабылданбаған жобаларды қайта қарауға және Қазақстандағы сирек кездесетін металл кен орындарына қызығушылықты жаңғыртуға мүмкіндік туғызуы мүмкін», — деп жазады Finmentor.kz.
Сирек кездесетін металдардың керемет қасиеттері туралы сол кезде де белгілі болатын: Бірақ біз мұнайды таңдадық
Brent сортының барреліне 1992 жылы шамамен 20 доллар берілді, жалғастырды., сондықтан олар өткен ғасырдың ортасында өндірілген. Бірақ біз мұнайды таңдадық. Себебі Теңізге шетелдік инвестор келді.
КСРО-да қазіргі мағынада сирек кездесетін металдар санаты қалыптасқан жоқ, өйткені сол жылдары соншалықты сұранысқа ие болмаған деген пікір бар. Ал екенші пікір сол кездегі одақтас елдердің геологиялық картасы Ресейдің қолында екенін айтады.
Бірақ бұл толыққанды зерттелмеген тақырып.
Қазақстанда:
вольфрам – 2,4 млн тонна теңгерім қоры;
молибден – 1,1 млн тонна;
литий – 75,6 мың тонна;
тантал – 4,6 мың тонна;
ниобий – 28,1 мың тонна;
бериллий – 68,8 мың тонна.
Бүгінгі таңда мемлекеттік теңгерімде сирек кездесетін металдардың 15 кен орны, оның ішінде Түркістан, Қостанай және Маңғыстау облыстарындағы кен орындары есепке алынды.
Сарапшы түсіндіреді
Егер бұл деректер расталса, онда Қазақстан сирек кездесетін металдар қоры бойынша әлемнің жетекші үш елінің қатарына кіреді.
Алайда сарапшылар сақтық танытуға шақырады.
Тау-кен өнеркәсібі тәуелсіз сарапшыларының кәсіби қауымдастығы (PONEN) атқарушы комитетінің төрағасы Георгий Фрейман журналистермен кездескен кезде мұны кен орны деп атау үшін, біріншіден, минералдануы бар учаскедегі барлық элементтерді толық зерттеу қажет екенін айтыпты. Гидрогеологияны, геомеханиканы зерделеу, сондай-ақ өндірудің орындылығын және олардың қандай нысанда алынатынын бағалау қажет. Нарықтық жағдайды, тиісті салалардың қажеттілігін ескере отырып, экономикалық бағалау жүргізу қажет. Осы факторлардың барлығы талданып, экономикалық модель әзірленгенде ғана кен орны туралы айтуға болады. Онсыз ол жай ғана алыпсатарлық болып қалады».
Стратегиялық мәлімдеме
- Учаскені барлау 2022 жылы басталды, ал нәтижелері Қазақстан үкіметіне 2024 жылдың қазанында ұсынылды.
Сарапшылардың пікірінше, ЕО-Орталық Азия саммиті алдында жариялау уақыты стратегиялық мәнге ие.
Саммит барысында ЕО «геологиялық барлау, зерттеу және инновация саласындағы ынтымақтастықты кеңейтуді» көздейтін 2025-2026 жылдарға арналған жаңа Жол картасын мақұлдай отырып, Қазақстанмен ынтымақтастықты тереңдету ниетін білдірді.
Ары қарай не?
Алғашқы ашуды жасаған компания өкілдерінің айтуынша, учаскені әзірлеу 6 жылға дейін созылуы мүмкін және шамамен 10 млн доллар (9,03 млн евро) инвестицияны талап етеді.
MINEX форумының атқарушы төрағасы Артур Поляков кен өндіруге 10-12 жыл кететінін есептеп қойыпты. Қазіргі уақытта Қазақстанда сирек кездесетін элементтерді терең өңдеу үшін қажетті технологиялар жоқ, сондықтан оған шетелдік әріптестердің қолдауы қажет.
Оның айтуынша, негізгі проблема — логистика. АҚШ пен н Қазақстан бір-бірінен алыс орналасқан, сондықтан оларға Орта дәлізді дамыту қажет. Бұған ЕО да, АҚШ та мүдделі болуы керек.
Сарапшылар не дейді
Сарапшы Б. Зяибеков 1990 жылдардың екінші жартысындағы шетелдік компаниялармен арадағы келісімшарттардағы қателіктер қайталанбауы керектігін айтады. Ол үшін сол келісімшарттарда не айтылғаны ашық айтылуы керек. Біз сол кезде ғана қателіктерімізден сабақ аламыз. Оның айтуынша, қазіргі алға жылжушылық бар. Мысалы Cove Capital LLC компаниясы бақылау пакетінің 70 пайызына, қалған 30 пайызына біздің жақ иелік ететіні айтылған. 30 пайыз 51 пайыз емес. Бірақ ықпал ете алатын деңгейде деп үміттенуге болады.
