Сарапшылар негізінен экономикалық өсімге қарамастан, сыртқы күйзелістердің Қазақстан экономикасына ықпалының күшеюін атап өтті.
- Бюджет тапшылығы
- мемлекеттік борыштың өсуі
- инвестициялар деңгейінің төмендеуі негізгі проблемалар болып қалуда.
Қазақстан қаржыгерлер қауымдастығы жоғары инфляция негізгі сауда әріптестерімен салыстырғанда ішкі экономикаға сыртқы және бағамдық баға күйзелістерінің күшті болатынына алаңдайды .
Шолуға сәйкес:
- Қазақстанның тауар айналымы 2025 жылғы қаңтар-тамызда $90,2 млрд-қа дейін төмендеді (2024 жылдың осы кезеңімен салыстырғанда -2,1%).
- Бұл нәтижеге экспорттың 5,7% -ға қысқаруы негізгі үлес қосты, ал импорт 2,8% -ға өсті.
Экспорт құрылымында негізгі құлдырау минералдық өнімдерге (- $3,4 млрд) және көлік құралдарына (- $640 млн) тиесілі. Сарапшылардың айтуынша, бұл шикізатқа әлемдік бағаның құлдырауын және өнеркәсіптік өнімге сыртқы сұраныстың әлсіреуін көрсетеді.
Бұл ретте бұл жағдай азық-түлікке әлемдік бағаның және экспорттық көлемнің (+40%) өсуі есебінен мал және өсімдік өнімдерінің жеткізілімдерінен түсетін кірістердің өсуімен ішінара өтелді (+1,2 млрд).
Елдің үздік 5 сауда серіктесі (Қытай, Ресей, Италия, Нидерланды және Түркия) тауар айналымының 63% -ын құрайды, бұл олардың экономикалық конъюнктурасындағы өзгерістердің ҚР сыртқы саудасына жоғары әсерін көрсетеді, деп атап өтті ҚҚҚ.
«Соңғы үш елмен профициттік баланс (+$14,8 млрд) РФ және ҚХР-мен тапшылықтан (- $8,8 млрд) $6 млрд артық», — деп нақтыланған шолуда.
Сондай-ақ, сарапшылар үстіміздегі жылдың жеті айында шикізаттық емес экспорттың үлесі 33,5% -дан 30,8% -ға дейін төмендегеніне назар аударды, бұл сыртқы сұраныстың әлсіреуін ғана емес, ішкі құрылымдық шектеулерді де көрсетеді — оқшаулаудың төмен деңгейі, импортқа технологиялық тәуелділік және үшінші елдер тарапынан бәсекелестіктің күшеюі.
Импортқа келетін болсақ, оның құрылымы машина жасау өнімдері мен агроөнеркәсіп тауарлары — көлік құралдары (+$592,9 млн), химия өнеркәсібі (+$428,7 млн), мал және өсімдік өнімдері (+$208,4 млн) жағына қарай жылжиды. Бұл ішкі тұтынудың өсуімен және ішкі шикізаттық емес өндіріс ұсынысының шектелуімен түсіндіріледі.
Елімізге жеткізілетін тауарлардың ішінде үйге арналған жиһаз, шоколад және какао өнімдері, мұздатқыш жабдықтар, сондай-ақ сүт пен кілегей қымбаттады.
«Импорттың қымбаттауы сыртқы бағаларды ғана емес, валюталық ауытқуларды да көрсетеді. Қазақстандағы инфляцияның жеделдеуі (12,2% -ға дейін) негізгі сауда серіктестері — ЕО (2,0%-ға дейін), РФ (8,1%) ТБИ баяулауымен және ҚХР-дағы дефляциямен (-0,4%) қарама-қайшы келеді, бұл инфляция көздеріндегі құрылымдық айырмашылықтарды көрсетеді (ҚР-да: ТКШ және ЖЖМ реформалары, фискалдық ынталандыру, бағамдық ауытқу, импортқа тәуелділік, логистика және қызметтер шығындарының өсуі және т.б.). Рубльдің теңгеге қатысты айтарлықтай нығаюы (36%-ға) маңызды фактор болып табылады, бұл бәсекелестік тетігі арқылы импортқа, экспортқа және ішкі бағаларға әсер етеді», — деп атап өтті сарапшылар.
Жалпы алғанда, ҚҚҚ талдаушылары ағымдағы жылдың қорытындысы бойынша жиынтық импорт $64,3 млрд (2024 жылдың сегіз айында $39 млрд), ал экспорт — $75,5 млрд ($53,2 млрд) болады деп күтеді.
Сарапшылар макроэкономикалық тәуекелдердің өсуін болжап отыр, бірақ қиын кезеңдердің бізден ауылы алыс екенін айтады
Сарапшы Олжас Мамадәлінің айтуынша, Ресей Федерациясы да, ҚХР да біздің негізгі сауда серіктестеріміз.
- Біздің экономикамызды осы елдердің экономикаларымен өндірілетін шоктарға аса сезімталдығына осы фактор әсер етеді.
- шетелдік инвесторлар үшін Қазақстанға күрделі қаржы салу тәуекелдері қазір әлдеқайда жоғары көрінуі мүмкін.
- Қазіргі жағдай қызық болғанымен, Дональд Трамптың саясатының белгісіздігі салымшыларды тіпті америкалық қор нарығында да алаңдатады.
- Осының аясында инвесторлар қорғаныш активіне — алтынға кетеді, бірақ балама ретінде дамушы елдерге салымдар үшін сенімді көздер іздейді
«Экономикалық өсімнің жоғары қарқыны туралы есеп береміз: нақты ЖІӨ алты айда 6,2% (г/г) өсті, бірақ жылдық инфляция 12% болғанда бірде-бір экономист пен инвестор бұл өсімді тұрақты деп атамайды. Керісінше, екі мәнді инфляция кезінде мұндай жылдам өсу экономикадағы құрылымдық теңгерімсіздіктің күшеюін көрсетеді. Атап айтқанда, жоғары инфляция халықтың әлеуметтік әлсіз топтарына ауыр ауыртпалық салады, нәтижесінде елде қазақстандықтардың табыстарындағы теңсіздік өсуде және экономикадағы ресурстар біркелкі бөлінбейді» дейді сарапшы.
