Үкімет азық-түлік бағасына бақылауды кеңейтеді: азық-түлік себетіне талдау жүргізіледі. Вице-премьер — ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин инфляцияны тұрақтандыру бойынша апта сайынғы кеңесте Сауда және интеграция министрлігіне азық-түлік себетіне егжей-тегжейлі талдау жүргізу және азық-түлік бағасын тұрақтандыратын шараларды айқындау міндетін қойды. Бұл деректерді үкіметтің баспасөз хабарлады.
Қазақстанда қарашаның алғашқы екі аптасында әлеуметтік азық-түлік бағасының өсуі 0,1% -ды құрады.
- Сәбіз (-1,7%), қырыққабат (-1,8%), пияз (-0,4%) бағаларының төмендеуі жалғасуда. Сонымен қатар картоп бағасының өсуі тіркелді: соңғы аптада +0,2% және қарашаның екі аптасында +2,2%.
Сауда және интеграция бірінші вице-министрі Айжан Бижанованың айтуы бойынша, оның шешімі шыққаннан кейін экспорттың жандануына байланысты баға өсті. «Екі ай ішінде картоп экспорты 300 мың тоннаны құрады, ал жақын арадағы экспорттық келісімшарттардың жалпы көлемі — шамамен 200 мың тонна. Осылайша, біз елдің азық-түлік қауіпсіздігі үшін қауіпсіз 500 мың тонна жоспарлы шегіне жақындаймыз», — деп атап өтті ол.
Қарашаның екі аптасында тауық жұмыртқасы мен құс етінің қымбаттауы байқалады — 0,4%. Бұл жемшөп пен импорттық компоненттер құнының өсуімен байланысты. Бижанова күнбағыс майын өндірушілер құс фабрикаларына азық өндіру үшін қажетті арзандатылған май көлемін жеткізгенін атап өтті. Құнды тұрақтандыру үшін сондай-ақ арзандатылған астық талап етіледі.
Жұманғарин «Азық-түлік корпорациясына» құс фабрикаларын резервтен жемдік астықпен қамтамасыз етуді және ауыл шаруашылығы жәрмеңкелерінде қолжетімді тауық етінің көлемін ұлғайтуды тапсырды. Қарақұмық жармасы бағасының өсуін ескере отырып (қарашаның екі аптасында+1,3%) «Азық-түлік корпорациясына» тұрақтандыру қорларына өнімнің қосымша көлемін тікелей сатып алу арқылы сатып алу тапсырылды.
«Коммуналдық қызмет тарифтері тоқтатылды. Бүгінде инфляцияға әсер етіп отырған және мемлекеттік шаралармен тұрақталуы мүмкін жалғыз фактор — азық-түлік тауарлары. Әңгіме тек әлеуметтік маңызы бар позициялар туралы ғана емес, азық-түлік корзинасына кіретін және бүгінде мемлекеттік реттеуге жатпайтын барлық өнімдер желісі туралы болып отыр», — деп атап өтті Жұманғарин.
Сауда министрлігіне тауарлардың толық қадағалануын қамтамасыз ету — артық делдалдарды алып тастау, құжаттарды бақылау мен тексеруді күшейту тапсырылды.
Үкімет себебімен емес, салдарымен күресіп жатыр
Ауыл шаруашылығы министрлігі өндірушілердің де, сауда желілерінің де мүдделерін ескеретін формулалық баға белгілейтін ұзақ мерзімді келісімшарттарды қолдану нарықтың құбылмалылығын төмендетуге мүмкіндік беретінін осыған дейін жиі айтқан. . Бұл ретте Ауылшармині Өнеркәсіп және сауда министрлігімен және ФАС-пен бірлесіп мұндай келісімшарттардағы бағалардың қалыптасуын қадағалайтын болады.
Сарапшылардың пікірінше, мұндай келісімшарттардың міндетті үлесін — сатудың 80-90% -ын енгізу іс жүзінде іске асырылмайтынын жиі айтады. Кәсіпкер Олжас Мамадәлінің айтуынша, жеткізу құрылымы мен бағалар жыл бойы маусымдылыққа және логистикалық факторларға байланысты қатты өзгереді. Мысалы, отандық көкөністердің қоры аяқталған кезде ұзақ мерзімді келісімшарттардың қолданысы тоқтатылады және маусымға арналған жаңа келіссөз науқаны басталады.
«Жыл бойы осындай мәмілелерді қамтамасыз ету міндеті тұтынушының теңдеуінен алып тастайды, оның таңдауы болуы және оған қандай тауарлар сатып алатынын өзі шешуі тиіс. Егер жеткізушілер желілік бөлшек саудада ұзақ мерзімді келісімшарттар жасасуға мәжбүр болса, оларға заңды бөлшек саудада жұмыс істеу тиімсіз болу қаупі бар. Түр-түрі қысқарады, стихиялық сауда өседі немесе қара азық-түлік нарығы пайда болады», дейді Олжас Мамадәлі.
Сарапшылар делдал компаниялар нарықтың қолындағы «алмас қылыш» екенін жиі айтады. Заң шеңберінде жүйеленсе, мұндай компаниялар сервистік қызмет түрінің жақсаруына сеп болады. Біздің жағдайымызда делдал компаниялар «жұмыртқадан жүн қырқып отырғандардың» қылығын еске түсіріп отыр.Жыл басынан бері өңірлік комиссиялар 960 отырыс өткізді, оның барысында 2,7 мыңнан астам өнімсіз делдалдар мен сауда үстемеақысынан асып кету жағдайлары анықталды. 2,3 мың жағдай бойынша әкімшілік хаттамалар жасалды, ал 385 делдал жеткізу тізбегінен шығарылды. Жұмыстың тиімділігі АФМ, АЗРК, МКК және басқа да мемлекеттік органдар өкілдерінің қатысуымен арттырылды. Сонымен қатар өнімдердің қадағалануы жөніндегі пилоттық жоба шеңберінде электрондық шот-фактураларға талдау жүргізіледі. Жыл басынан бері 10 миллионнан астам жеткізу тізбегі талданып, сауда заңнамасын бұзуды
ң 914 тәуекелі анықталды.
Халықаралық тәжірибеде халықтың табысын арттыру мен баға саясаты бір-біріне дем беретін бағыт. Осыған дейін баға саясатындағы импорттың үлесі дейтін болсақ, енді делдалдардың үлесі деген түсінік ашық айналымға енді.
Сарапшы Талғат Демесіновтың айтуынша, халықтың табысын көтеру бағдарламасын делдал компанияларға қарсы күреспен қатар алып жүру керек. «Бұл жерде Мемлекет басшысының пәрменіне қосымша күш керек. Ішкі нарықты делдалдардан тазартуды заң аясында, мемлекеттік бағдарлама шеңберінде жүргізу керек. Мысалы, Германияда нарықтағы делдалдардың тізбегі көбейген сайын олардың үлесін қысқартып отыру тәжірибесі бар. Тізбекте тұрған алғашқы компанияның үлесі 5 пайыз болса, соңғысы 0,1 пайызбен шектеледі. Егер соның бәрін заңдастырсақ, үлесінен қағылған делдалдар нарықтан өзінен-өзі ысырылып шығады», дейді Т.Демесінов.
