Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрайымы Мәдина Әбілқасымова банк секторын реттеу бойынша бизнесті қолдауға және халықтың қарыз алуын төмендетуге бағытталған жаңа шараларды енгізілетінін айтты.
Оның мәліметінше:
- 2026 жылдың сәуірінен бастап бөлшек қарыздар үшін қосымша капитал қалыптастыру бойынша талап енгізіледі — 2% -ға дейін резервтер.
- Бұл шара банктер үшін тұтыну портфелін өсіруді экономикалық жағынан тиімсіз етеді.
- Жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесіне (ЖТСМ) жаңа шек қойылады.
Қазір нарықта ЖТСМ тым жоғары, сондықтан несие құны негізсіз қымбаттап кеткен. Енді реттеуші орган ЖТСМ бойынша жаңа лимит енгізеді: - – банктер мен микроқаржы ұйымдары артық пайыз қосып, несие бағасын өсіре алмайды.
- Несие бұрынғыдай түрлі «қосымша комиссиялармен» қымбаттамайды.
- 5 жылдан ұзақ мерзімге кепілсіз несие беруге тыйым сол күйі қалады.
Ұзақ уақытқа берілген кепілсіз қарыздар көбіне қарыз алушыны ауыр жүктемеге салып қояды. Сол себепті банк 5 жылдан асатын мерзімге кепілсіз несие берсе, бұл заң бұзушылық болып есептеледі. - Бұдан бөлек, барлық кредит адам табысына қарай есептеледі. Бұрын тауарлық қарыздар немесе кейінге қалдырылған төлемдер есепке алынбайтын. Енді олардың барлығы табысқа қатысты жалпы жүктеме ретінде қаралады.
- Егер адамның айлығы өспесе, оған қосымша несие мақұлданбайды.
- Сотқа жүгінбей қарызды реттеу рәсімі жеңілдейді.
Жаңа ережеге сәйкес: - – несие үш ай бойы өтелмесе, банк борышкерге ресми хабарлама жібереді;
– қарызды сотқа апармай-ақ шешуге болатын балама жолдар ұсынылады;
– бұл әдіс азаматты артық өсімпұл мен шығындардан қорғайды. - Үкімет баяндамасынан шыққан түйіндер:
- Коммуналдық тарифтер 2026 жылдың І тоқсанының соңына дейін өспейді.
Тарифтерге енгізілген мораторий күшінде қалады - 2026 жылдың ІІ тоқсанынан бастап тарифтер тек инфляция деңгейінде ғана өседі.
Яғни бақылаусыз қымбаттау болмайды. - Тұрғын үйге қатысты көмек халықтың әлеуметтік осал топтарына бұрынғыдай бағытталады.
- Ең төменгі жалақы 2027–2028 жылдары қайта қаралып, өсіріледі.
- 2026–2028 жылдары халықтың нақты табысы жыл сайын кем дегенде 2–3% өседі деген жоспар бар.
- Маркетплейстердегі баға айқынырақ болады.
Сыйақы, комиссия секілді жасырын төлемдер ашық көрсетіледі.
Бөліп төлеу мен бірден төлеу бағасы бөлек жазылады. - Жалпы алғанда, бұл шаралардың барлығы инфляцияны төмендетуге және баға тұрақтылығын қалыптастыруға бағытталған. Ресми органдар осы өзгерістер нәтижесінде экономикадағы бағалар тұрақтанады деп сенеді.
Сонымен қатар, бизнесті қолдау үшін ҚНДРА төмендетілген өтімділік коэффициенттерінің қолданылуын 0,9 деңгейінде ұзартады. Реттеушінің бағалауы бойынша, бұл банктер кәсіпкерлерді қаржыландыруға бағыттайтын шамамен 3 трлн теңгені босатуға мүмкіндік береді.
Әбілқасымова атап өткендей, пайыздық мөлшерлемелерді қалыптастыру тетігі де өзгереді.
* Ипотека ірі бастапқы жарнасы бар қарыз алушылар үшін арзан болады,
* ал тұтыну кредиттері бойынша мөлшерлемелер өзгерген жоқ.
«Агенттік Ұлттық банкпен бірлесіп, қарыз сомасының тұрғын үй құнына қатынасына байланысты ипотека бойынша мөлшерлемелерді айқындаудың жаңа әдістемесін әзірлейді. Бұл мөлшерлемені тәуекелдің нақты деңгейімен байланыстыруға және кредиттердің қолжетімділігін сақтауға мүмкіндік береді. Кепілсіз тұтыну кредиттеріне қатысты нарықтық деректер негізінде шекті СЭҚ есептеу әдістемесі қайта қаралатын болады», — деп атап өтті Мәдина Әбілқасымова Үкімет отырысында.
2026 жылдан бастап реттеуші жылдық кіріске қарыздың қатынасының нормативін енгізе отырып, халықтың борыштық жүктемесін бақылауды күшейтеді.
Сондай-ақ коллекторларға кредиттерді сатуға тыйым салу 2027 жылғы 1 мамырға дейін ұзартылды. Бұл шара проблемалық қарыз алушылардың санын екі есеге қысқартуға мүмкіндік берді.
Бұдан басқа, азаматтардың қолайлылығы үшін банкроттық рәсімі де жеңілдетіледі. Банктердің өздері лайықты кандидаттарды анықтап, оларға қарыздарды SMS арқылы есептен шығару мүмкіндігі туралы хабарлайтын болады.
