2025 жылғы 1 қаңтардан бастап автокөлікті алғашқы тіркеуге дейін кәдеге жарату үшін қазақстандықтарға төленуі тиіс сома ең төменгі есептік көрсеткішпен (АЕК) бірге автоматты түрде өсті.
- 2024 жылы ол 3692 теңгеге тең болса, 2025 жылы АЕК 3932-ге дейін ұлғайды.
- Көлік құралдарының түрлері мен санаттары Кәдеге жарату алымының базалық мөлшерлемесі Кәдеге жарату алымының сомасы, теңгемен
2 500 см-ге дейін ³ 50 АЕК 786 400
2 500 см-ден ³ 5 000 см-ге дейін ³ 50 АЕК 1 572 800
5 000 см-ден ³ 10 000 см-ге дейін ³ 50 АЕК 2 064 300
10 001 см жоғары ³ 50 АЕК 2 654 100
Утилалымының базалық мөлшерлемесі (50 АЕК) 2026 жылғы қаңтардан бастап 216 250 теңгеге жетеді.
Қозғалтқышы 1 литрге дейінгі жеңіл көліктер 324 375 теңге тұрады.
1-ден 2 литрге дейінгі моторлы машиналар — 756 875 теңге.
2-ден 3 литрге дейінгі қозғалтқыштар үшін кәдеге жарату алымының сомасы 1 081 250 теңгеге дейін өседі.
Қуаттырақ көліктердің иелері 2 486 875 теңге төлейді.
Егер Еуразиялық экономикалық комиссия (ЕЭК) электромобильдерді бажсыз әкелуді ұзартса, оларды төлеуден босатуға болады.
Ішкі нарықта утиль алым деген тіркеспен қолданысқа енге бастаған тетіктің халықтың жон арқасын аяздай қарып өткені енді ең жоғарғы эшеленондарда жақыннан бастап айтыла бастады.
«Жағдай қалыпта» деп басталатын үкіметтің уәжін Сенат төрағасы өзгертіп жіберді
Өткен аптада Сенат отырысында палата төрағасы Мәулен Әшімбаев бұл қаражатты жинау және жұмсау тетіктері ашық емес, ал есептілік — толық емес және тұрақсыз болып қалатынына назар аударды. Оның айтуынша, бұл ресурстарды тиімсіз пайдалану қаупін тудырып, азаматтардың сенімін төмендетеді. Таң қаларлығы, тиісті мәлімдемесі бар бейне Сенаттың ресми YouTube-т каналында жарияланды.
«Бүгін бұл сан «ҚазАвтоЖол» бойынша екі жылда естілді. Бұл жыл әлі толық емес. Осыны ескере отырып, 130 миллиард теңге АҚ шотына түсті. Сондай-ақ, «Жасыл даму» компаниясы да жұмыс істейді. «Жасыл даму» шотына өткен жылы, аяқталмаған жылы 600 миллиард түсті. Яғни, бұл айтарлықтай үлкен резервтер», — дейді Әшімбаев.
Ол мұны жергілікті жердегі жағдаймен де байланыстырды.
«Ал, 600 миллиард, біз қазір оны өңірлер үшін іздеп жатырмыз. Онда 1 миллиард, инфрақұрылымға 500 миллион. Сонымен қатар, біз осы екі компанияға әзірге басқалар туралы айтпай-ақ, бюджеттен қаражат бөлуді жалғастыратынымызды көріп отырмыз», — деп толықтырды ол.
Әшімбаев 2026 жылға арналған бюджетте қосымша қаржы қарастырылғанын атап өтті.
«Атап айтқанда, 2026 жылға қосымша бюджет қарастырылған. Сәйкесінше, біз оларға неге қосымша қаражат салудамыз деген сұрақ туындайды. Бірақ мәселе нені ескеру емес. Мәселе осы қаражатты бақылау туралы. Дәл осы қаражат, олар бірыңғай қазынашылық шотты айналып өтеді ғой, солай емес пе? Сәйкесінше, бұл қаражатқа парламенттік бақылау мен қаржылық бақылау әлсіреді. Және әдетте бюджет қаражатын пайдалану үшін орындалуы тиіс бюджеттік рәсімдер орындалмайды. Яғни, бұл тәртіп жоқ, бақылау әлсіреді және осы қаражатты ұтымды пайдалану туралы мәселе туындайды», — деп түйіндеді Әшімбаев.
Ағымдағы жылдың 12 қыркүйегінде Ресейдің Өнеркәсіп және сауда министрлігі үкімет қаулысына түзетулердің жаңа жобасын дайындады. Бұл өзгерістер кәдеге жарату алымын — автомобильді әкелу немесе өндіру кезінде алынатын төлемді есептеуге қатысты.
Бұрын кәдеге жарату алымының сомасы негізінен қозғалтқыштың көлеміне және машинаның шығарылған жылына байланысты болатын. Бірақ қазір бұл тәсіл ескірді: нарықта кішігірім қозғалтқыштары бар қуатты автомобильдер, сондай-ақ әдеттегі ІЖҚ мүлдем жоқ электр автомобильдері мен будандар жиі пайда болуда.
Енді мөлшерлеме қуаттылыққа байланысты болады
Ресей билігі есептеу жүйесін өзгертуді ұсынды. Жаңа нұсқада базалық мөлшерлеме қозғалтқыштың түрі мен көлеміне ғана емес, сонымен қатар оның қуатына да — прогрессивті шкала бойынша (яғни қозғалтқыш неғұрлым қуатты болса, коэффициент соғұрлым жоғары болады) байланысты болады.
Машинаны Ресейге жеке пайдалануға әкелетін жеке тұлғалар үшін қуаты 160 ат күшіне дейінгі ең танымал автомобильдерге жеңілдікті мөлшерлемелер сақталады:
3,4 мың рубль — жаңа автомобиль үшін;
5,2 мың рубль — үш жастан асқан көлік үшін.
Мұндай автомобильдер соңғы бес жылда Ресейде тіркелген барлық автопарктің 88 пайызын құрайды. Ал Қиыр Шығыста мұндай көліктердің үлесі одан да жоғары — импортталған көліктердің 95 пайыздан астамы 160 ат күшіне дейін қуаттылыққа ие.
2025 жылдың 1 қарашаға жоспарланған Ресейде кәдеге жарату алымын арттыру 2025 жылғы 1 желтоқсанға кейінге қалдырылды.
Өзгерістер есептеудің жаңа ережелеріне қатысты болады,
- қозғалтқыштың көлеміне оның қуаты қосылады.
- Арттыру қуаты 160 а.к.
2025 жылғы 1 желтоқсаннан бастап не өзгереді
Есептеудің жаңа әдістемесі:
- Кәдеге жарату алымының мөлшері қозғалтқыштың көлеміне де, оның ат күшіндегі қуатына да байланысты болады.
- Қозғалтқыш неғұрлым күшті болса, алым соғұрлым жоғары болады.
Жеңілдіктерді сақтау:
- Егер қуаты 160 а.к.
Өндіріп алудың жаңа ережелері:
- Осы күннен бастап ФСҚ төленбеген кәдеге жарату алымын сот шешімінсіз тікелей банктер арқылы өндіріп ала алады.
- Baza Telegram-арнасының деректері бойынша, Қазақстаннан әкелінген 30 мың автокөлік иелеріне кәдеге жарату бойынша ірі қосымша ақы төлеу қаупі төніп тұр.
Федералдық кеден қызметі (ФКҚ) бұл иелер тағы 750 мыңнан 3,5 миллион рубльге дейін төлеуі тиіс деп есептейді.
2024 жылдың көктемінен бастап Ресейге Қазақстанда жиналған 30 мыңнан астам Hyundai, Kia және Skoda машиналары әкелінді. Бұл автомобильдер ерекше экономикалық аймақта шығарылды, сондықтан Ресейге әкелінген кезде иелері кәдеге жарату алымының төмендетілген мөлшерлемесін — 667 мыңнан 1,9 миллион рубльге дейін төледі.
Ресей нарықты жабады
Автосарапшы Алексей Алексеевтің пікірінше бұл жағдай Қазақстанға елеулі әсер етпейді. Ол мұны Tengri Auto редакциясы тілшісімен кездескен кезде айтты.
«Ресейде кәдеге жарату алымы көтерілмейінше, ресейліктер бізден әсіресе қымбат автокөліктер сатып алды. Кейбіреулері тіпті бірден 20 машинадан сатып алып, әкетеді. Бұл дүрлікпе, менің ойымша, 1 қарашаға дейін созылады, ал егер кәдеге жарату алымының өсуі қайтадан көтерілсе, онда одан да ұзақ болады», — деп атап өтті сарапшы.
Оның пікірінше, бұл уақытша құбылыс. Өйткені, кәдеге жарату жинағына жаңа бағалар қабылданғаннан кейін Қазақстаннан көлік әкелу тым қымбат болады және бұл бағытқа қызығушылық жоғалады.
«Ресей іс жүзінде өз нарығын сыртқы жеткізілімдерден жауып отыр. Олардың бағдарламасына сәйкес, кәдеге жарату жинағы 2030 жылға дейін әр жарты жыл сайын арттырылатын болады», — деп түсіндірді Алексеев.
Сарапшының айтуынша, кәдеге жарату алымы «бөгеу бажына» айналды.
«Ресей осылайша шетелдік брендтерді оларда зауыттар салуға және өз өндірісін дамытуға мәжбүрлеуде. Бірақ жағдай оңай емес — көптеген компаниялар кетіп қалды, ал қытайлық брендтер санкциялардан қорқып нарыққа белсене кіруге асықпайды. Нәтижесінде Ресейде жыл сайын 800 мыңға жуық автомобиль жетіспейді. Бұл тапшылық әзірге негізінен Жапониядан келген оң рульді көліктердің есебінен жабылады, бірақ 1 желтоқсаннан кейін кейін оларды әкелу шектелуі мүмкін».
Қазақстанға әсері
Алексей Алексеев түсіндіргендей, Қазақстан үшін тәуекелдер аз, бірақ бір нюанс бар: біздің автоөндірушілеріміз бұдан мүмкіндікті көріп, жергілікті өндірісті қорғау үшін баж салығын көтеруді ұсына алады.
«Бұл мүмкін емес деп ойлаймын. Бізде әртүрлі брендтер, соның ішінде корей және қытай брендтері жиналуы мүмкін, бірақ Cadillac немесе BMW сияқты көптеген танымал модельдер біз бәрібір шығарбаймыз. Сондықтан нарықты жабудың қажеті жоқ», — деп атап өтті сарапшы.
Сарапшының пікірінше, Қазақстан ресейлік сценарийді қайталай алмайды, себебі ел санкциялар қыспағында емес және көптеген танымал шетелдік көліктерді жинауға мүмкіндігі жоқ.
