Бұл тәуелсіздік тарихында жекешелендірудің ресми түрде бесінші толқыны болмақ. Бесінші толқынның жүгі ауыр болайын деп тұр.
Қателігімізден сабақ алуымыз бізге тиімді бағытты адаспай табуымызға жол ашады
Тәуелсіздік тарихында жекешелендіру ресми түрде 4 рет жүрді.
• Бірінші (1991-1992 жылдар), оның барысында4771 нысан жекешелендірілді, оның ішіндеұжымдық меншікке берілген 472 совхоз.
• Екіншісі (1993-1995 жылдар) — ең көпшілігі, оған(негізінен ресми түрде) халықтың 67% немесешамамен 11 млн адам қатысты. Нәтижесінде 6037 нысан сатылды, бұл қазынаға шамамен 9,5 млрд теңге әкелді. Мемлекеттiк тұрғын үй қорын жаппайжекешелендiру өттi, бұл жылжымайтын мүлiккеиелiк ететiн жеке меншiк иелерiнiң кең қабатынқалыптастыруға мүмкiндiк бердi, ол бойынша оны пайдаланудың құралдары кеңейтiлдi, сатып алу-сатудан бастап кепiлге дейiн азаматтық мәмiлелердiжасаудың әртүрлi нұсқаларына дейiн, бұл сайыпкелгенде қоғамдағы экономикалық қатынастардыңдамуына оң әсерiн тигiздi.
• Үшінші кезең (1996 — 1998 жылдар) мемлекеттікменшіктің тек қана қолма-қол ақшаға сатылуыменсипатталды. 2615 акционерлік қоғам мен 2905 әлеуметтік сала объектісі сатылды. Осы кезеңшеңберінде жекешелендіруге шетелдік инвесторларжіберілді, оларға 54 кәсіпорын сатылды.
• Төртінші кезең (1998 — 2013 жылдар) бірнешеакцияны қамтыды — мысалы, 2010 — 2013 жылдары«Самұрық-Қазына» қорының активтерін сату.
Жекелешендірудің экономикаға әсері әлі толыққанды зерттеле қойған жоқ.Сарапшылар мұның себебін экономикадағы мемлекеттің үлесінің көп болғанымен түсіндіреді. Осыдан бірер жыл бұрынғы ЖЭО -жарылыстар халықтың әлеуметтік жағдайына әсер ететін нысандарды мемлекеттің иелігіне қалдыру қажеттігін көрсетті. Сарапшылардың айтуынша мұндай нысандардың акциясы кезең-кезеңмен жеке сектордың пайдасына қарай көбейтілу қажет.
Бұл жолы, Агенттіктің мәліметінше, жекешелендіру бойынша ұлттық кеңсенің жұмысыаясында 500-ден астам квазимемлекеттік сектор субъектілері кіретін мемлекеттік кәсіпорындардыңтізбесі қалыптастырылды. Тізім үкіметкеэкономиканы жаңғырту жөніндегі комиссияғаенгізу үшін жіберілді, ол құжатты жекешелендірумәніне қарайды.
Бұдан әрі кәсіпорындардың қалыптастырылғанпулын Реформалар жөніндегі жоғары кеңесқарайтын болады.
Осыдан кейін тізімде қалған компанияларжекешелендірудің кешенді жоспарына енгізілетінболады.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің мәліметінше, тізімге енген квазимемлекеттік сектор субъектілері экономиканың АӨК, қорғаныс-өнеркәсіп кешені, көлік және байланыс, білім беру, денсаулық сақтау және т.б. салаларында жұмысістейді.
Енді олар бойынша тауар нарығының теңгерімін, бәсекелестіктің жай-күйін және жеке бизнестіңқатысуын бағалау жүргізілуде. Сондай-ақмемлекеттің реттеуші саясаты назарға алынады, өйткені бұл жеке сектордың қаржылықмүдделілігін айқындайды. Бұдан басқа, мемлекетқатысатын субъект оны құрудың мақсаттары мен міндеттеріне, қаржы-шаруашылық қызметіне жәнеинвестициялық тартымдылығына қол жеткізумәніне зерделейді.
Ұлттық жекешелендіру кеңсесі үкіметкеұсынылған нысандар тізімін әзірледі
Сонымен қатар, кеңсе мемлекеттің кәсіпкерліккеқатысуын азайтудың бірнеше тәсілін ұсынады. Бұлзаңнамада көзделген қызмет түрлерін жою, қысқарту, жекешелендіру.
Соңғысын бірнеше әдіспен жүзеге асыруға болады. Бұл аукцион, тендер, қор биржасы, тікелей сату, кейіннен сату арқылы сенімгерлік басқару.Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі Kcell-ді жекешелендіру бағдарламасына енгізуді ұсынды.
Ведомство басшысы Марат Омаровжурналистермен кездескен кезде операторды жекеменшікке беру үшін қарастырылып жатқанактивтердің түпкілікті тізіміне енгізу мүмкіндігітуралы айтты.
Ведомство компанияны мақсатты сату арқылыкешенді жекешелендіру жоспарына енгізудіұсынды. Бұл шешімді үкімет қабылдайды. «Қайкомпаниялардың түпкілікті тізімге енетінін арнайымемлекеттік комиссия бекітеді. Біз оны ақпанайында өткізуді жоспарлап отырмыз, жәненәтижесінде Kcell тізімге енгізіле ме, жоқ па – осы жөнінде шешім қабылдаймыз» мәлімдеді Омаровөткен жылы журналистермен кездескен кезде.
Ұлттық жекешелендіру кеңсесі үкіметке ұсынылғаннысандар тізімін әзірледі. Соңғы шешімдімемлекеттік комиссия қабылдайды, оның отырысыақпан айына жоспарланған. Kcell-ден басқа, агенттік жекешелендіруге шамамен 600 активті, оның ішінде табиғи монополиялар компанияларын, спорт кешендерін және коммерциялықжылжымайтын мүлікті ұсынды.
Қалай десек те, жекешелендіру нарықтықэкономикаға көшудің маңызды кезеңіне айналды. Бұл процесс шетелдік инвестицияларды тарту, ұлттық мүддені қорғау және жеке субъектілердіңкапиталды бастапқы жинақтауы арасындағы тепе-теңдікті іздеумен тарихта қалды. Қателігімізден сабақ алуымыз бізге тиімді бағытты адаспай табуымызға жол ашады.
