ҚТЖ, шынымен де жүйе құраушы кәсіпорын. Еліміздің бұл ірі холдингі жолаушылар мен жүк тасымалын орындайды, көліктік-логистикалық қызметтер көрсетеді және еліміздегі ең ірі жұмыс берушілердің бірі. Мемлекет саланың импорттық технологиялар мен құрамдауыштарға тәуелділігін азайтуға мүдделі.
- Бұл заңдарды өзгерту және төмен пайызбен кредит беру жолымен қаржылық қолдау шараларын қабылдау,
- лизинг, инновациялық гранттар, тасымалдау шығындарын өтеу, экспорт алдындағы және экспорттық кредит беру,
- экспорттаушыларға кредиттерді сақтандыру,
- технологиялық процестерді жетілдіру шығындарын өтеу, өндірісті ұйымдастыру тиімділігін арттыру
2022 жылғы шілдеде Қасым-Жомарт Тоқаев сол кездегі «Қазақстан Темір Жолы» АҚ-ның жаңа басшылығына компания базасында Көлік-логистикалық холдинг құруды тапсырды. Әсіресе қалыптасып отырған геоиполитикалық шындықтар мен Қазақстанның транзиттік әлеуетін ескере отырып, идея өзекті емес. Президент санкциялық соғыста ашылып жатқан «мүмкіндіктер терезесін» көріп, барлық көрші елдерге «Шығыс-Батыс» және «Солтүстік-Оңтүстік» көлік дәліздерін салу жөніндегі жұмысты жандандыруды жедел түрде ұсынды. Алайда барлық дәліздердің негізгі буыны — «Қазақстан Темір Жолы» АҚ инфрақұрылымы.
Теміржол саласының инфрақұрылымын жақсартуға кейінгі жылдары мемлекет тарапынан тиімді жағдай жасалып жатыр. «ҚТЖ» басқарма төрағасы Нұрлан Сауранбаев экономикалық ахуалды ұлғайту мақсатында 185 локомотив және 143 жолаушылар вагоны сатып алынғанын хабарлады. Алдағы үш жылда жолаушылар вагондары толығымен жаңартылып, жасақталмақ. 2025 жылдың II тоқсанында «Штадлер Қазақстан» зауытында жолаушылар вагондарының өндірісі іске қосылады. Үкімет 2029 жылға қарай 1 200-ге жуық жолаушылар вагонын сатып алуды көздеп отыр. Нәтижелі болған жағдайда вагондардың тозу деңгейі 38%-ға дейін төмендейді.
Ұлттық компания қазір үш ірі инфрақұрылымдық жобаны жүзеге асыруды бастап кетті. 5 мың шақырымнан астам темір жол торабы 2030 жылға дейін салынып, 11 мың шақырым шойын жол жөнделеді деп жоспарланған. «Достық–Мойынты» теміржол желісінің жобасы Қытай мен Еуропа арасындағы транзиттік тасымал мүмкіндігін жеделдетуге бағытталған. Ұзындығы 836 шақырымды құрайтын «Достық–Мойынты» учаскесінде екінші жолдардың құрылысы жүріп жатыр. Жер төсемін нығайту жұмыстары 99 %-ға аяқталған. 92 көпірдің 78-і салынды. 550 шақырымға жуық жолға жаңа рельс пен шпал торлары төселген. Алдағы уақытта «Мойынты–Балқаш» және «Бескөл–Достық» бағыттарында уақытша пойыз қатынайды деген жоспар да қарастырылған.
«Достық–Мойынты» теміржол учаскесіне екінші жол салу жұмысы жүргізіліп жатыр. Соған қарамастан көршілес қытай еліне жоспар бойынша тасымалдау белгіленген мерзімнен бұрын нәтижелі орындалды. 2023 жылмен салыстырғанда өсім 12%-ға артты», дейді «ҚТЖ» ҰҚ «Интеграцияланған жоспарлау дирекциясы» филиалы директорының орынбасары Әліби Төлегенов.
Алматы стансасын айналып өтетін айналма теміржол тармағының құрылысы жоспарға сай жүзеге асып жатыр. 75 шақырымды құрайтын жаңа желінің ұзындығы «Қазыбек-бек» және «Жетіген» стансаларын байланыстырады. Құрылыс жұмыстарын жүргізу барысында 125 шақырым жол төселген.
«Жетіген» стансасының базасында 40 шақырым рельс-шпал торын төсеуге дайындық жүргізілді. Бұл жобаның маңыздылығы айналма теміржол желісі Алматы стансасын айналып өтіп, жүк ағынын «Жетіген–Қазыбек бек» жаңа теміржолына қайта бағыттауға мүмкіндік береді. Нәтижесінде, Алматы торабына түсетін жүктеме 40% азаюға тиіс. Сондай-ақ діттеген жерге жүк қысқа мерзімде жеткізілмек.
Сарапшылардың айтуынша, қазақстандық темір жол инфрақұрылымы белсенді дамып келеді: екінші жолдар, логистикалық хабтарға баратын жолдар салынып жатыр, ҚТЖ-ны өңірдің транзиттік ағынына ықпалдастыру жұмыстары жүргізілуде. Алайда мұның бәрі айтарлықтай инвестицияларды талап етеді. Мәселен, Тасымалдау және инфрақұрылым ұлттық зерттеу орталығының президенті Павел Иванкин бюджет бұл тәуекелдерді толығымен өз мойнына алуға дайын емес, ал инвестициялық көздердің саны шектеулі екенін атап өтті. Осыған байланысты қосымша инвесторларды тарту үшін ҚТЖ-ның 25% акцияларын сату мүмкіндігі қарастырылуда.
Сарапшылар болса ІРО қаражатының бір бөлігі борыштық жүктемені азайтуға, паркті жаңғыртуға, инфрақұрылымды дамытуға және басқа да перспективалы жобаларға жұмсалады деп болжануда. Сарапшылардың айтуынша, КТЖ-ның ІРО-мен интегарциясы Еуразияны қосатын Орта дәлізді дамытуға ықпал ете алады.
Қаржыгер Данияр Темірбаевтың пікірінше, инвесторлар ұлттық компанияның акцияларын орналастырғанға дейін жауап алуы тиіс бірқатар сұрақтар бар.
- Тариф саясаты қандай болады?
- Мемлекет үшін ҚТЖ — бизнес пе, әлде бейінді министрліктің жалғасы ма?
- ҚТЖ акцияларының инвестициялық идеясы неде? Жеке инвесторлар капиталға қандай қайтарымды алады, қандай мерзімде?
«ҚТЖ-ның IPO-мен интегарциясы мемлекеттің ашық тетіктер арқылы жеке капиталды тартуға дайындығын көрсетеді» дейді сарапшы.
