Бас банкирдің айтуынша, бұл жеңіл жолмен шешіле салатын міндет емес. Егер 2030 жылға дейін мұнай бағасы 60 доллардан әрі аспаса, мүлдем қиын болса да орындауға мүмкіндік бар.
Сондай-ақ Сүлейменов ұлттық валютаның девальвациясы мен теңгелік депозиттер туралы мәселеге түсінік берді. Оның айтуынша, дүрлігуге себеп жоқ.
«Қазір әлемде әлемдік қаржы, тауар және энергетика нарықтарында не болатынын нақты айта алатын бірде-бір экономист жоқ, себебі белгісіздіктер өте көп (…) Біз қандай да бір дүрбелең мен дүрлігуге үлкен себеп көріп отырған жоқпыз. Негізінен экономикалық өсім де, мемлекеттік қаржының көрсеткіштері де болжам шегінде. Сәйкесінше, біз жағдайды тұрақты деп көріп отырмыз. Оның серпінде қалай дамитыны тіпті Қазақстанға емес, әлемдік нарықтардағы оқиғаларға байланысты болады «, — деп атап өтті спикер.
2024 жылдың соңында Ұлттық қорда 33,06 трлн теңге болған. Биыл қаңтар айында қорда қалған қаржы 32,65 трлн теңге. Яғни бір айда 402 млрд теңгеге азайған.
Қаңтарда Ұлттық қордан 850 млн доллар сатқанын хабарлады. Одан түскен қаржы республикалық бюджетке трансферт ретінде құйылған. Сондай-ақ «Талдықорған-Үшарал» магистральдық газ құбырын қаржыландыруға жұмсалды.
Ақпан айында 550-650 млн доллар сату жоспарланған. Ұлттық банктің мәліметінше, ұлттық валюта бағамы қайтадан құлдырай бастады: наурызда ол бір пайызға әлсіреді және қазір бір доллар үшін 504,27 теңгені құрайды. Өткен айда KASE-дегі сауда-саттықтың жалпы көлемі 4,1 млрд долларға жетті. Реттеуші сондай-ақ айналау тәжірибесін жалғастыруда, яғни отандық өндіруші компаниялардан алтын сатып алатын валютаны сатады. Бірінші тоқсанда осылайша 742 млрд теңге стерильденді, екінші тоқсанда 640 млрд теңге сатылмақ (оның 213 млрд-ы сәуірде). Тағы 376 млн долларды квазимемлекеттік сектор кәсіпорындарының валюталық түсім үлесін міндетті түрде сатуы әкелді. БЖЗҚ зейнетақы активтерінің валюталық үлесін қолдау үшін Ұлттық банк наурыз айында доллар сатып алуды жалғастырды. Сәуір айында бұл мақсатта 250 млн доллардан аспайды.
Наурыз айының басында Ұлттық қордан республикалық бюджетке түсетін трансферттер жыл басынан бері триллион теңгеден асып кеткені белгіліболды
Былтыр бюджет тапшылығын жабу үшін Ұлттық қордан 6,3 трлн теңге алынған болатын. 2025 жылы да 5 трлн теңгеден аса қаржы алынбақ,
2014 жылдан бергі тоғыз жылда Ұлттық қор активтері өспек түгілі азайып кеткенін елеусіз қалдыра салуға болатын болса… Онда жоспар орындауға оңай секілді көрінеді. 2014 жылғы тамызда (ол кезде мұнайдың бағамы 97 доллар болған) Ұлттық қордың активі тұрақты өсім көрсетіп, 77,2 млрд долларға жетті, бірақ одан кейін құлдырау басталды. Бүгінде Ұлттық қордың активтері сол кездегімен салыстырғанда 24,5 пайыз немесе 18,8 млрд долларға төмендеген.Сарапшылардың айтуынша, 2029 жылдан бастап, Қазақстандағы көп кен орындарында мұнай өндірудің көлемі төмендейді, Тіпті «ҚазМұнайГаз» компаниясы тобының өзінде 15%-дан 30%-ға дейін, . «Қашаған» кен орнында өндірістің көлемі 2017 жылғы пикке, шырқау шыңына шықты және 2021 жылдан бері 30-40%-ға дейін құлдилайды деген болжам бар. Инвестиция өспесе, экономика қарыштап дамымаса, салық та артпайды. Демек Ұлттық қорды 100 млрд долларға жетудің өзге жолдарын қарастыру керек. Себебі2015 жылғы 17 қарашада қара алтынның бағасы шынында да 40 доллардан төмендеп кеткен кезде сол жылғы республикалық бюджеттің тапшылығы тек 1 трлн 257,7 млрд теңге болатын. 2025 жылдың республикалық бюджетінің тапшылығы, Мәжілістің дерегінше, 4,1 триллион теңгеге жетті. Бұған қоса, үкіметтік борыш 2025 жылы 32,8 триллион теңге, 2029 жылы 48,5 триллион теңге болады деп жоспарланған.
Қаржыгерлер қан бөлінетін трансферттерді шектеу екенін айтады
• Норвегияның Ұлттық қоры сияқты табысты қорлардың тәжірибесіне сүйене отырып, активтерді әртараптандыру қажет. Бұл цифрлық активтер, жасыл энергетика және технологиялық секторларға инвестиция салу арқылы жүзеге асырылуы мүмкін. Егер инвестициялық табыс артса, Ұлттық қордан трансферт алудың қажеттілігі төмендейді.
• Қаржы басқару жүйесінің ашықтығын арттыру үшін халықаралық стандарттарға сәйкес толыққанды есеп беру жүйесін енгізу қажет.
• «Сантьяго принциптері» негізінде қордың тиімділігін арттыруға болады.
• 11, 17 және 23-принцип– ақпараттың ашықтығын қамтамасыз ету;
• 12-принцип – тәуелсіз аудит жүргізу;
24-принцип – инвестициялық стратегияларды халықаралық тәжірибеге сай бейімдеуді ұсынады.
