Кеше Қырғызстанда, Ыстық көлде өткен XXI Еуразиялық облигациялық конгрессінде теңгелік облигацияларды орналастырудың жоғары ставкалары жеке және квазимемлекеттік компанияларға ақшаны шетелде қарызға алу тиімдірек болып келе жатқаны айтылды. Қатысушылар арасында қаржы министрліктерінің, ұлттық банктердің, қор биржаларының, инвестициялық және басқарушы компаниялардың, талдау орталықтары мен эмитенттердің өкілдері бар. Басты назарда — жаһандық және өңірлік капитал нарықтарының негізгі үрдістері, борыштық құралдардың перспективалары, сондай-ақ исламдық қаржыны қоса алғанда, жаңа қаржы өнімдерін дамытуға басымдық берілді.
Сарапшылардың айтуынша, қаржы министрлігі қағаздарының қисық кірістілігінің өсуінің негізгі себептерінің бірі — Ұлттық банктің ЕДБ талаптарын қатаңдату жағдайында ведомство мен квазимемлекеттік компаниялардың облигацияларды орналастыруды жылдамдата бастады.
Ұлттық банктің биыл ЕДБ-ні реттеуді қатаңдату үшін ең төменгі резервтік талаптар (ЕТР) бойынша нормативтерді кезең-кезеңмен арттырады. Нормативтер көтерілген жағдайда теңгенің белгілі бір бөлігі борыш нарығынан кетеді. Өтімділік төмендеуде. Сонымен бiр мезгiлде Қаржы министрлiгi квазимемлекеттiк компаниялармен бiрге облигацияларды үлкен орналастырумен шығады.
Ішкі қарыз нарығында өсім жалғасқанмен, көрсеткіш мәз емес
Базалық мөлшерлеменің өсуі нарыққа айтарлықтай әсер етті, бірақ оның қатысушылары инфляцияның өсетінін және ақша-несие шарттарын қатаңдату қажет екенін түсінеді. Өсу тамыры салық реформасын жүзеге асыруға (ҚҚС мөлшерлемесі көтеріледі), тарифтерінің ұлғаюына және басқа да факторларға байланысты. Сәйкесінше, мұның бәрі инфляцияға әсер етеді деп күтілуде. Және Ұлттық банк осы шарттарды негізге ала отырып, мөлшерлемені жоғары деңгейде ұстап отыр.
Halyk Finance басқарма төрағасының орынбасары Роман Әсілбековтың айтуынша, айтуынша, жағдай бірнеше факторға байланысты. Біріншісі — жыл басынан бері инфляцияның өсуі, содан кейін Ұлттық банк базалық мөлшерлемені айтарлықтай көтерді, алайда өткен жылы нарық қатысушылары базалық
«Қаржы министрлігінің теңгелік міндеттемелері бойынша кірістілік қисығы соңғы айларда айтарлықтай өсті. 2024 жылғы желтоқсанда кірістілік қисығы облигациялардың айналыс мерзіміне байланысты 13,5-14% шамасында болды. Жыл басынан бері ҚР Қаржы министрлігінің облигациялары бойынша кірістілік ставкалары біртіндеп 16,5-17% -ға дейін өсті. Біздің нарық үшін бұл өте көп. Өткен жылдары орналастыру жағдайлары неғұрлым қолайлы болды: Қаржы министрлігі 12-13% деңгейінде мөлшерлемесі бар облигацияларды орналастыру арқылы қаражат тартты. Тіпті 2022 жылы да белгілі оқиғалар орын алып, әлемдік жеткізу тізбегі бұзылған кезде жаһандық инфляция өсті, ал Қазақстанда инфляция 21% -ға дейін өсті, МБҚ орналастыру кірістілігі қазіргіден төмен болды», — деп атап өтті Әсілбеков.
Зейнетақы қоры мен сақтандыру компаниялары жыл басынан бері борыштық қағаздарды қайта бағалау есебінен шығынға ұшырайды. Эмитенттер ағымдағы жоғары мөлшерлемелер бойынша орналасудың қаншалықты орынды екенін ойлай бастады. Қаржы министрлігі өз қағаздарын 17% -бен орналастырады, демек корпоративтік қарыз алушылар жоғары мөлшерлемемен орналасуға тура келеді.
«Маусым айының ортасында» ВВВ «кредиттік рейтингінде» Бәйтерек «ұлттық холдингі 17,5% -дық бесжылдық облигацияларды орналастырды. Бұл корпоративтік қарыз алушылардың жылдық 18-19% құнды қағаздарының инвесторларға қызығушылығын төмендетеді. Бірақ корпоративтік эмитенттерге, әсіресе жеке компанияларға нарыққа кірістіліктің неғұрлым жоғары мөлшерлемесін ұсыну, кірістілігі 20% -дан асатын облигацияларды орналастырумен шығу қиын. Қалыптасқан жағдай — біздің нарық үшін маңызды сын-қатер. Біз жеке компаниялардың облигацияларды орналастыру динамикасында бәсеңдеуді күтеміз», — деді Роман Әсілбеков.
Ел ішіндегі орналастыру мөлшерлемесінің жоғарылығы эмитенттердің шетелден арзан ақша іздеуіне алып келді. 2015 жылдан бастап қазақстандық эмитенттер еурооблигациялар нарығына шыққысы келмеді, оның ішінде бірнеше девальвациялар нәтижесінде көптеген эмитенттер валюталық міндеттемелерді қайта бағалаудан келген шығындарды тіркеді.
Бірақ өткен жылдан бастап жағдай өзгере бастады. 2023 жылы қазақстандық эмитенттер еурооблигацияларды үш рет орналастырды. Биыл — алты эмитент. Маусым айының соңында Қаржы министрлігі мен ҚДБ қағаздары орналастырылды. Бұған дейін нарыққа «Бәйтерек» холдингі (500 млн долларға дебюттік шығарылым), Қазақстанның даму банкі (500 млн доллар), Forte Bank (400 млн доллар), Kaspi.kz (650 млн доллар) шықты.
«Квазимемлекеттік компаниялар мен банктер еурооблигациялар нарығына белсенді түрде шыға бастады. Қазір бірнеше мәміле жасалуда. Біз ел ішінде мөлшерлемелер жоғары екенін көріп отырмыз және эмитенттер жаһандық нарыққа шыға бастады», — деді Роман Әсілбеков.
Спикердің айтуынша, бөлшек инвесторлар үшін теңгелік облигацияларға қатысты перспективалы жағдай қалыптасуда. Инвесторлар жақсы кірістілігі бойынша жақсы кредиттік сападағы эмитенттердің қағаздарын сатып алу мүмкіндігіне ие болады.
«Мөлшерлемелер бойынша өзгерістер біздің нарыққа қатты әсер етеді. Біз бұл инфляциямен ғана емес, нарықтағы уақытша теңгерімсіздікпен байланысты уақытша тренд деп үміттенеміз. Сондықтан, менің ойымша, бұл инвесторлар үшін жоғары мөлшерлемелі облигациялар сатып алуға жақсы мүмкіндік. Халық бұрын Қаржы министрлігінің облигацияларын орналастыруға іс жүзінде қатыспаған, негізінен кредиттік рейтингі неғұрлым төмен эмитенттердің облигацияларын сатып алған.
Қазір жағдай өзгеруде.
Біз жеке тұлғалар қаржы министрлігі мен квазимемлекеттік облигацияларды белсенді сатып ала бастағанын көріп отырмыз », — деп атап өтті Роман Әсілбеков.
