Қазақстандықтарға қиын жылдар күтіп тұр:
· Инфляция бұрынғыдан жоғары болады,
· базалық мөлшерлеме рекордтық мәнге дейін көтеріледі,
· ал теңге бағамы әлсіреуді жалғастырады.
Мұндай қорытындылар Ұлттық Банк жариялаған жаңа макроэкономикалық сауалнамадан келіп шығады.
Сауалнама нәтижелері
Brent мұнайының бағасы
• 2024 жыл — барреліне $80,7
• 2025 жыл — $69,0
• 2026 жыл — $64,7
• 2027 жыл — $65,6
ЖІӨ
• 2024 жыл — өсім 4,8%
• 2025 жыл — 5,6% -ға дейін жеделдету
• 2026-2027 жылдар — 4,8% деңгейінде тұрақтандыру
Инфляция (ТБИ, желтоқсан желтоқсанға)
• 2024 жыл — 8,6%
• 2025 жыл — 12%
• 2026 жыл — 10%
• 2027 жыл — 7%
Базалық ставка (жыл соңына)
• 2024 жыл — 15,3%
• 2025 жыл — 16,6%
• 2026 жыл — 14,8%
• 2027 жыл — 12%
Тауарлар мен қызметтер экспорты
• 2024 жыл — $91,9 млрд
• 2025 жыл — $90,4 млрд
• 2026 жыл — $88,0 млрд
• 2027 жыл — $92,7 млрд
Тауарлар мен қызметтер импорты
• 2024 жыл — $74,2 млрд
• 2025 жыл — $75,1 млрд
• 2026 жыл — $76,6 млрд
• 2027 жыл — $77,9 млрд
USD/KZT бағамы (орташа жылдық)
• 2024 жыл — 469 теңге
• 2025 жыл — 525,3 теңге
• 2026 жыл — 552 теңге
• 2027 жыл — 568 теңге
Ұзақ мерзімді бағдарлар
• Бейтарап базалық мөлшерлеме — 9%
• ЖІӨ әлеуетті өсімі — 4,4%
Бұл экономика мен қазақстандықтар үшін нені білдіреді
Мұнай бойынша болжамдар алаңдатарлық болып көрінеді. Егер 2024 жылы Brent-тің орташа бағасы $80,7 деңгейінде болса, таяу жылдары нарық барреліне $65-69 дейін төмендейді.
Қазақстан үшін бұл белгі:
- юджет шикізат экспортынан бұрынғы артық кірістерге сене алмайды.
- Демек, ішкі көздерге түсетін салмақ пен экономиканы әртараптандыру қажеттілігі тек өсетін болады.
Экономикалық өсіммен де қызықты көрініс қалыптасуда.
- 2025 жылға 5,6% — айтарлықтай оптимистік нәтиже болжанып отыр, бұл ұзақ мерзімді деңгейден 4,4%жоғары.
- Алайда 2026 жылдан бастап сарапшылар 4,8%шамасында қарқынның тұрақтануын күтуде.
- Бұл өсу қарқынынан кейін экономика өзінің «қалыпты» ырғағына, серпінді өзгеріссіз, бірақ күрт баяулаусыз қайта оралады дегенді білдіреді.
Инфляцияға келетін болсақ, бұл жерде нарық азырақ қызғылт баға береді. 2025 жылы оның деңгейі бір жыл бұрынғы 8,6% -ға қарағанда 12% -ға дейін көтерілуі мүмкін. Бірақ одан әрі біртіндеп баяулау болжанып отыр — 2026 жылы 10% -ға дейін және 2027 жылы 7% -ға дейін. Қарапайым азаматтар үшін бұл алдағы екі жылда жоғары бағалар сақталатынын, бірақ кейін жағдай жақсара бастайтынын білдіреді.
Енді ақша-несие саясатына қарайық. Пікіртерімге қатысушылардың болжамы бойынша базалық мөлшерлеме 2025 жылы 16,6% -ға жетеді — бұл соңғы жылдардағы ең жоғары мән. Осы кезеңде бизнес пен халыққа арналған кредиттер әсіресе қымбат болады. Алайда 2026 жылдан бастап нарық жеңілдейді деп күтілуде: мөлшерлеме 14,8%-ға дейін төмендейді, ал 2027 жылға қарай 12%-ға қайтады. Бұл қалыпқа келу қадамы, себебі сарапшылар экономика қызып кетпей және сенім тапшылығынсыз өмір сүре алатын «бейтарап» деңгейді 9%деп бағалайды.
2026 жылы экспорт $88 млрд дейін төмендеуі мүмкін. Бұл сауда балансының тапшылығы мен теңгеге қысым жасау қаупін тудырады. Тек 2027 жылы экспорттың $92,7 млрд-қа дейін қалпына келуі болжанып отыр, бұл перспективаны сәл жақсартады.
Теңгенің әлсіреуі негізгі сын-қатерлердің бірі болып қалып отыр.
- Егер 2024 жылы доллардың орташа бағамы 469 теңгені құраса, 2025 жылы ол 525-тен асып, 2027 жылға қарай 568-ге жетуі мүмкін.
- Тұтынушылар үшін бұл импорттық тауарлардың, техниканың және шетелдік сапарлардың қымбаттауын білдіреді.
- Бизнес үшін — шығындардың өсуі, әсіресе егер сатып алулар валюталық келісімшарттарға байланысты болса.
Тұтастай алғанда, сарапшылардың күткендері қарама-қайшы динамиканы көрсетеді: бір жағынан, жарылыс болмаса да, экономиканың тұрақты өсуі сақталуда, екінші жағынан — инфляция қысымы, жоғары мөлшерлеме және әлсіз теңге алдағы екі жылда сезілетін болады. Бірақ 2027 жылдың ортасына қарай жағдай өзгеруі мүмкін: инфляция төмендейді, мөлшерлемелер төмендейді, ал экономика неғұрлым тұрақты режимге көшеді.
Қызып кетуді белгілері
Ал ЕҚДБ Қазақстан экономикасының өсуін қызып бара жатқан деп ашық айтады. Себебі белсенді фискалдық саясат пен тұтынушылық бумада жатыр.
Қызып кету шетелден жоғары ақша аударымдарына, жалғасып жатқан қаржылық-фискалдық қолдауға және кредиттік бумаға (+ 31%) негізделген күшті ішкі сұранысқа байланысты.
Басты макроэкономикалық тәуекел — бұл 2025 жылғы тамызда 12,2%-ды құраған бағаның өсуі. Жоғары инфляция өсу пайдасын «жейді»: екінші тоқсанда нақты жалақы нөлдік өсімді көрсетті.
2026 жылы Қазақстанды не күтіп тұр?
Ағымдағы жылы күшті өсімге қарамастан, ЕҚДБ келесі жылы қарқынның баяулауын болжап отыр.
«ЕҚДБ болжамы бойынша Қазақстанның ЖІӨ өсімі 2025 жылы 5,7%-ды құрайды, алайда 2026 жылы 4,5%-ға дейін баяулайды. Мұнай транзиті кезіндегі ресейлік инфрақұрылымға тәуелділік және шикізат тауарлары бағасының тұрақсыздығы негізгі тәуекелдер болып қалуда», — делінген баяндамада.
