Бұған дейін тәуелсіз сарапшылар деңгейінде көтеріліп, мысық табандап парламентке жеткен агро банк туралы бастама Қазақстан қаржыгерлері тарапынан қарсылыққа ұшырады.
Олар кеше журналистермен кездскен кезде салалық банктерді құру бизнесті несиелендіру мәселесін шешпейді, керісінше, жаңа қиындықтарға әкелуі мүмкін екенін айтты.
«Біз салалық банктерді құру осы секторларда жұмыс істейтін кәсіпорындарды кредиттеумен байланысты проблемаларды шешуге көмектесіп қана қоймай, жаңа, анағұрлым күрделі проблемаларды туындатады деп есептейміз», — деп атап өтті сарапшылар.
Олар бірқатар себептерге алаңдаушылық білдірді. Ең алдымен, бұл мемлекет үшін онсыз да тапшы мемлекеттік бюджетке қосымша салмақ түсіретін орасан зор шығындар.
Неден қауіптенеді
Талдаушылардың басқа да қауіптенуі мұндай банктердің әмбебап қаржы институттарымен салыстырғанда едәуір төмен орнықтылығына байланысты, өйткені олардың бір салаға немесе бірқатар сабақтас салаға қызмет көрсетуге назар аударуы активтердің шектен тыс шоғырлануын білдіреді.
«Тауашалық банктің қызметі үлкен тәуекелдердің жинақталуымен байланысты — мысалы, агробанк үшін олар ауа райы жағдайларымен, жануарлар мен өсімдіктердің зиянкестерімен және ауруларымен, ауыл шаруашылығы жерлерінің құнарлылығының төмендеуімен байланысты болуы мүмкін, бұл ауыл шаруашылығы өнімдері шығарылымының төмендеуіне және бүкіл кредиттік портфель бойынша төлемеу тәуекелдеріне алып келуі мүмкін. Құрылыс банкі үшін қиындықтар құрылыс және әрлеу материалдарының, арнайы техниканың, жердің бағасымен, сондай-ақ жер сілкінісі, су тасқыны және өрт сияқты апатты оқиғалармен байланысты болады», — деп атап өтті ҚҚҚ-да.
Сарапшылардың пікірінше, осы тәуекелдерді іске асыру салалық банктің негізгі артықшылығын — жеке секторға қызмет көрсетуде жинақталған сараптаманы жояды. Оның үстіне, бұл мемлекет есебінен көмек көрсету қажеттігіне, проблемалық қарыздар мен шығындарды жаппай есептен шығаруға, сондай-ақ банк жүйесіне деген сенімнің төмендеуіне алып келетін тәуекел бар.
Бұдан басқа, сарапшылар ЕАЭО бойынша серіктес елдердегі (Белагропромбанк, Россельхозбанк) мемлекеттік салалық қаржы институттарының бизнес-көрсеткіштерін бағалады. Талдау көрсеткендей, екі банк те маржиналдылықты арттыру үшін әмбебап ЕДБ жолымен жүріп, АӨК-ні қаржыландырудан бизнестің неғұрлым табысты сегменттеріне — бөлшек, карточкалық, эквайрингке назар аударды, олар қазір олар үшін құрылған АӨК қарыздарына қарағанда олардың активтерінде үлкен үлеске ие.
Олардың айтуында ЕДБ-нің негізгі міндеті қаржы өнімдеріне, қызметтер мен сервистерге нарықтық сұранысты қанағаттандыру арқылы тәуекелдің қолайлы деңгейінде табыс алу болып табылатынын еске салды. Қазақстандық қаржы институттарының өнімдері кәсіпкерлік мақсаттарға арналған несиелерді қамтыса да, салауатты несие қоржынын қалыптастыру әрдайым басымдық болып қала береді. Осылайша, қарыздардың саны мен көлемі олардың сапасына нұқсан келтірмеуге тиіс.
«Осыдан келіп шығатыны, егер банктер қандай да бір сегментті қаржыландыруға үлкен қызығушылық танытпаса, онда бұл, әдетте, өнімнің маржасымен жабылмайтын оның жоғары тәуекелдеріне және төмен рентабельділігіне байланысты», — деп түсіндірді ҚҚҚ-да.
Ал экономиканы несиелендіру жағдайына келетін болсақ, олардың пікірінше, проблема мамандандырылған банктердің жоқтығында емес. ҚҚҚ-да атап өткендей, елімізде коммерциялық ЕДБ қаражатының қатысуымен және даму институттары арқылы іске асырылатын мемлекеттік бағдарламалар есебінен бизнесті кредиттеудің тиімді тетіктері әзірленген.
Проблема кешенді және бірқатар факторларды қамтиды
Оларға тұрақты және ашық бизнесі бар сапалы қарыз алушылардың тапшылығы жатады, оны сенімді қаржылық көрсеткіштер растайды. Инфляцияны төмендету үшін тұрақты инвестициялық циклді қолдау үшін ақшаның тым жоғары құнын негіздейтін қатаң ақша-кредит саясатын жүргізу қажеттілігі. Нарықтық баға белгілеу тетіктерін бұрмалайтын және кәсіпкерлердің кредиттеудің жеңілдікті шарттарына шамадан тыс тәуелділігін қалыптастыруға ықпал ететін жеңілдікті мөлшерлемелер бойынша қарыздар берудің көп жылдық практикасы. Бұл проблемалардың барлығын мамандандырылған банк құру арқылы шешу мүмкін емес», — деп түйіндеді ҚҚҚ-да.
