Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының» «Талғар» өңірлік филиалының базасында 10 гектарлық алғашқы бақ отырғызылды. Бұл бастама Ауыл шаруашылығы министрлігі, «Астана-20» мемлекеттік қоры және Ұлттық агробиотехнологиялық орталығының (НАНОЦ) қатысуымен Президенттің тапсырмасы бойынша қолға алынуда. Жалпы инвестиция көлемі 163 миллион теңгені құрайды.
Екі жылға жалғасқан еңбектің нәтижесінде вируссыз пребазистік генқор жасалып, сұрыптардың генетикалық паспорттары мен морфологиялық сипаттамалары рәсімделді, молекулалық зерттеулер зертханасы іске қосылды.
Бұл қадамдар Қазақстанның заманауи вируссыз көшет шаруашылығы жүйесіне көшуіне жол ашты деуге болады.
Аумақта суару жүйелері жаңартылды, су жинағыш бассейн салынды, аналық-қалемшелік бақ аумағы қоршалды, ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынды. Үш жыл ішінде Қазақ жеміс-көкөніс шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтының «Талғар» өңірлік филиалының жерлерінде 110 га бақ салу жоспарланып отыр. Алғашқы өнім 7-8 жылдан алыннады.
Ауыл шаруашылығы министрлігінде нақтылағандай, ғалымдар алма ағашының сорты мен телімдерінің вируссыз пребазистік гендік қорын жасаумен айналысады.
«Мемлекеттік тапсырыс бойынша алманың бес құнды сорты мен бес телітушісі сауықтырылды, халықаралық ұйымдар — Өсімдіктерді қорғау жөніндегі Еуропалық және Жерорта теңізі ұйымының (EPPO) және Өсімдіктердің жаңа сорттарын қорғау жөніндегі халықаралық одақтың (UPOV) ұсыныстарына сәйкес генотиптеу жүргізілді. Екі жылдық жұмыстың нәтижесінде вируссыз пребазистік генофонд құрылды, генетикалық паспорттар мен сорттардың морфологиялық сипаттамалары ресімделді, молекулярлық зерттеулер зертханасы іске қосылды. Бұл шаралар Қазақстанның вируссыз питомниктердің заманауи жүйесіне көшуіне негіз болды», — деп түсіндірді ведомствода.
2024-2025 жылдары ғалымдар тұқым жинау үшін «Жоңғар Алатау» мемлекеттік ұлттық табиғи паркіне екі экспедиция өткізді. Мамандар жабайы алма ағашының 11 перспективалық түрін телітуші материал ретінде таңдап алды. Апорт сортының көшеттері Жоңғар Алатауының генетикалық резерваттарынан жиналған Сиверс жабайы алма көшеттерін шоғырландыру арқылы алынған.
Бұрын хабарланғандай, 2025 жылдың күзінде Алматы маңында 10 гектар жерге апорт бағы отырғызылады. 2025 жылғы ақпанда сапалы көшеттерді дайындау үшін 0,5 га алаңда қысқы копуляция жүзеге асырылды. Бүгінгі таңда 2 100 сортты апорт көшеттері өсірілді.
