Сарапшылардың ЕДБ мен клиент арасындағы несие басқа сипатқа көшеді. Бұл өзгерістің жаңа қаржылық талаптардың енгізілуімен байланысты екені айтылып жатыр. Енді төлем қабілетін растай алмағандарға несие берілмейді. Осыған дейін Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов Қарыз алушының жеке сәйкестендіру нөмірі арқылы оның барлық несиелері туралы ақпарат жиналатынын атйқан болатын. «Ипотекасы, автокөлік алған несиесі, тұтынушылық несие мен ақшалай қарыздары туралы барлық мәлімет өңделеді. Осы ретте тұтас ақпараттық жүйе құрылады. Осы арқылы біз азаматтарымыздың сансыз несие алып, қарызға белшесінен батуына жол бермейміз» деген болатын.
Жаңа жүйе бойынша банктер тәуекелі жоғары несиелерді азайтуы тиіс
Себебі мұндай портфельді ұстау енді оларға қымбатқа түседі. Мұндай бастаманың экономикалық мәні Ұлттық банк несиелеуді реттеу арқылы инфляцияны бақылауға алғысы келеді. Қарыз алу оңай болған сайын, адамдар көп тұтынады. Ал бұл инфляцияны арттырады. Мөлшерлемені шектеу арқылы мемлекет артық тұтынуды қысқартып, инфляцияны тежеуді де көздеп отыр.
Енді
- Жылдық тиімді мөлшерлеме 40%-ға дейін төмендеуі қысқа мерзімді және шағын несиелердің, соның ішінде бөлшек саудадағы POS-рассрочкалардың азаюына әкеледі.
- Керісінше, табысы жоғары және кредиттік тарихы жақсы азаматтар үшін бұрынғыдай мүмкіндік сақталады. Ал несиелік рейтингі төмен адамдар үшін ұсыныстар азаяды.
Сарапшылар ҰБ мен ҚНДРА бұл шешімге үлкен дайындықпен келгенін айтады. Банктер үшін де жаңа талаптар қосымша жауапкершілік жүктейтіні анық. Бірақ несие нарығы көлеңкеге кетіп қала ма деген қауіп сейілді. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі микроқаржы ұйымдары МҚҰ үшін жаңа шектеулер енгізді.
Қысқасы, банктен сұраған ақшаңыз табысыңыздың 50 пайызынан аспаса ғана несие ала аласыз.
Экономикалық астары…
Сарапшылардың айтуынша, қарыз қамыты, несие дерті қоғамымызға тереңдеп еніп кетті. Адамдардың несиеге деген ЕДБ-нің экономиканы қаржыландыру мүмкіндігіне шектеу салып жатыр. ЕДБ үшін тәуекелі батпандай бизнес жобаларды қаржыландыру емес, халыққа тұтынушылық несие беру тиімді.
Қаржы сарапшысы Мақсат Халық ЕДБ -нің қарызын тек қарапайым халықпен салыстыру қисынсыз екенін айтады. ҰБ мен ҚНДРА бірінші кезекте халықаралық қаржы ұйымдарынан ойланбай қарыз алатын компаниялардың мәселесін ұмытпау керек. Күні кеше Форбс тізіміндегі олигархтар да несиесін қайтара алмай жүргені айтылып жатыр. «Бізде несие алу мәдениеті қалыптаспаған, Бұған халықтың қаржылық сауатсыздығы себеп болып жатыр. Әркім өз мүмкіндігіне сай өмір сүрсе, жағдай бұлай шиеленісіп кетпес еді. Алдағы, 2026 жылғы өзгеріс халықтың тұрмысына ғана емес, несие алу немесе көзқарасына мәдениетіне де өзгеріс енгізеді деп ойлаймын» дейді сарапшы.
