Қазақстанда «токализация» термині көбінесе ресми тыйым салынған, бірақ практикада кездесетін және оны заңдастыру туралы жария пікірталастың нысанасына айналатын көп әйелдік (полигамия) контекстінде қолданылады. Сіз бен біз куә болып жатқан жағдайлар соның жалғасы.
Басынан бастасақ
Әуелі Маңғыстаудың әкімін халқы ақтап әлек болған пікірлер әлеуметтік желінің төрінен бір-ақ шықты.
«Маңғыстау соты облыс әкімі Нұрдәулет Қилыбайды мәслихаттың бұрынғы депутаты Ынташ Наурызованың некеден тыс баласының әкесі деп танығанда, ел биліктің токализациясы феномені — кілемнің астында қашан жасырынып жүргеніне қайта тап болды. Наурызова бірнеше ай бойы аймақ басшысымен қарым-қатынасы туралы көпшілік алдында айтып, ұлын мойындаудан бас тартатынын айтты. Қилыбай бәрін жоққа шығарды. Бірақ сот әйел жағына түсті — енді әкім ресми түрде әкесі және алимент төлейтін болады — жалақысының төрттен бір бөлігі» деп жазады Оrda.kz
Жұлдыздар ғана емес, парламенттің бұл шақырылымы бізді жалықтырмайтын болды
Назаров, енді Қырықбаев.
Әдетте, футбол алаңында жоғары лиганың ойыншысы ретінде өздерін сезініп қалған бәйбішелер өздері меншіктеп алған сүйген жарының құқын ешкіммен бөліспеу керек деген ойы мәжіліс депутаты Абзал Құспановтың біздің елде кемі 1 млн адамның тоқалы бар деген сөзінен кейін «сылқ» ете қалды.
Мәжіліс депутаты Абзал Құспан заң бойынша екінші әйел алуға рұқсат беруді қарастыру керегін айтты,деп хабарлайды POLITICO.KZ.
Оның айтуынша, заңдық, құқықтық тұрғыдан келер болсақ, «де-юре, де-факто» деген ұғым бар. Оны заңгерлердің бәрі біледі. Де-юре – бізде екі әйел алуға тыйым салынған, оны білеміз. Заңсыз деп саналады, жауапкершілік жоқ, бірақ тыйым бар. «Де-факто – шенеунік емес, тіпті кез келген жағдайы бар азаматтың екінші, үшінші, тіпті төртінші әйелдері барын білеміз. Дін жолындағы азаматтардың басым бөлігі осыны қолдайтынын білеміз. Қазір көбінікі құтырғандықтың белгісі. Кілең жастарды алады (тоқалдыққа). Ешкім ағасынан алған жеңгесін әмеңгерлікпен немесе жесір қалған әйелді алмайды. Құбылыс ретінде бұған қарсымын. Бірақ мен немесе сіз қарсы болды екен деп тоқтап жатқан адам жоқ. Сондықтан тоқалдықты заңдастырып, заңмен реттеу қажет деп есептеймін», – дейді Абзал Құспан Ербол Сейілханға берген сұқбатында.
Тоқал тақырыбын қоғам талқысына салып, заңмен реттеу керек
Әрі қарай заңгерлер механизмін шығарады.
«Заң бойынша екінші әйел алуға рұқсат беру керек. Құқықтық негилизм деген нәрсе бар. Ол заңның қолжаулыққа айналуы дегенді білдіреді. Заңда осы тыйымды ешбір адам сақтап жатқан жоқ. Тыйым нормасы қолжаулық болмағанда не болды? Керек десеңіз әйел құқығын қорғаушылар көп. Осыған келгенде олардың ұстанымы өзгеріп шыға келеді. Ал әйелдің шынайы құқығын қорғайтын болсақ, тоқал ешқандай құқықтық тұрғыда қорғалмаған. Алимент ала алмайды. Баламды асырайтын жағдай жасап бер деп заңды тұрғыда талап ете алмайды. Оған қашанғы көзімізді жұмып отырамыз?», – дейді заңгер.
« Мені тоқал алушылардың қатарына қоспауды сұраймын. Бірақ заңмен реттеу қажет. Мен реттеу тұрғысынан айтып отырмын. Ал екі әйел ала ма, үшеу ала ма – ол қоғаммен талқыланатын мсәселе. Бірақ менің ойымша, бұл мәселені заңмен реттейтін кез келді, – дейді заңгер
Журналист Мөлдір Бақыт әлеуметтік желіде «Мына Темір Қырықбаев деген кісі – Мәжіліс депутаты. Оң жақтағы суретте – Нұрайым Шақимерген деген ханым, Түркістан облысы мәслихатының депутаты. Депутаттар жалықтырмайтын болды. Назаров, Құспан, Қырықбаев)
Журналистер кулуарда Мәжіліс депутаты Тимур Қырықбаевтан «Астанаға ауысарда облыста орныңызға осы әйелді қойып кеттіңіз бе?» – деп сұрап жатыр екен жаңа.
Одан бөлек, баласы жайлы білді. «Ол менің балам, атымды бергем. Баламнан бас тартпаймын», – деді депутат. Баласы туралы айтқанда дауысы қатқыл, сенімді шықты.
Бұл кісіге баласынан бас тартып, шулатпағаны үшін – құрмет. Кей әкімдер сөйтіп «позор» болған жоқ па?..
Бірақ бұл депутаттың отбасы бар ма?
Егер бойдақ болса – жеке өміріне қол сұғуға болмайтын шығар. Ал егер отбасы бола тұра жүріс жүрсе, некесіз бала туғызса – ол қателік.
Мұндай әрекеттерді қоғам қатаң түрде сөгу керек, қабылдауға болмайды.
Мүмкін, бұл мәселе (көңілдес, некесіз бала, екінші отбасы) осы уақытқа дейін бітеу жара болып келіп, енді жарылған шығар. Ол жақсы. Айтылады, талқыланады, шок боламыз, шулаймыз – сөйтіп, қоғам дерті «емделеді.» Бәлкім “жазылады» деп жазды.
Бұл тақырыптың өздігінен жазыла қоймайтынын тәуелсіздік тарихынан білеміз. Тіпті бір кездері ел басқарған тұлғамыз да тоқалының және одан туған баласының барын айтқаннан кейін кейбір белсенділеріміз жұмсартып айтқанда «кіші жарларын» легализациялап алуға кірісіп жатыр.
Тіпті бұл мәселенің Парламент қабырғасында көтерілуінің өзі неге тұрады
Сарапшылар бұл мәселе қазақтың отбасылық институтында бұрыннан бар екенін айтады.
Әр шайқалған шаңырақтың артында қанша өзекті мәселе тұрғанын бәріміз білеміз. Балалардың, әйелдің психологиялық ахуалы, оның салдары. «Мұндай отбасында өскен жарымжан көңілді балалар болашақта өздері қандай отбасы құрады, қоғамның қандай азаматы болады. Бізге отбасы құндылығын қорғайтын заң керек. Отбасы және тәрбие министрлігі құрылса да артық болмас еді. Бүгінде тәрбие мәселесі қиын болып кетті.» деген пікір бар ел ішінде.
Бірақ заң арқылы отбасы құндылықтарын қорғайтын болсақ, кімнен қорғаймыз деген мәселе алдымыздан шығады.
Саясаткер Тоғжан Қожалының айтуынша, «Жары басқамен жүріп, неге ажырасты және шыдамады ма, қызғаныштан шыға алмады, байбише болып жүрмеді ме дегендерге, мен «айтқаныңыз дұрыс емес» деп сөйлемейтінін айтады.
«Оларға сөз өтпейді. Айтарым тек қана осы: Өзі төрт әйел алып, қарындасы/анасы/қызы осыдай жағдайға тап болып, «ақылсымақ» зинақор емес қазақ санын көбейткіш қатын алғышпын деп жүрген ер кісілерге басына келсін деймін. Мамалап жүрсін сосын. Көрсін. Өз обалдары өздеріне. Обал жоқ. Талайын көрдік қой сондай дәстүр деп жүрген ақылсымақтарды. Сосын қой құрсын не керек еді осы маған деп өкініште қалғанын талай көрдік» дейді
