Жоғары аудиторлық палатасы әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялардың (ӘКК) қызметін және олардың өңірлерді дамытуға әсерін тексеруді аяқтады. Аудиттің қорытындысы Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен отырыста қаралды
Тексеру ӘКК жұмысты үйлестіру мен регламенттеудің жоқтығынан зардап шегетінін, мемлекеттік жоспарлау жүйесіне кіріктірілмегенін, ал олардың даму жоспарлары формальды сипатта екенін көрсетті. Корпорациялардың қызметі іс жүзінде әкімдіктер жұмысының тиімділігіне әсер етпейді.
Қаржылық көрсеткіштер мен проблемалар
• Соңғы 5 жылда ӘКК қызметіне 528 млрд теңге бағытталды, оның 288 млрд теңгесі кәсіпкерлерді несиелендіруге жұмсалды.
• Корпорациялар өңірлік инвестициялық жобаларды іске асырудың орнына қаражатты банк депозиттеріне орналастырады немесе оларды әлеуметтік тиімділігі төмен коммерциялық жобаларға тартады.
• Созылмалы шығын сақталуда: 2025 жылдың басында шығындар 2020 жылмен салыстырғанда 7 есе ұлғайып, 209 млрд теңгеден асты.
• Дивидендтерді төлеу тұрақсыз: 2024 жылы түсімдер 0,5 млрд теңгеден аз, 2023 жылмен салыстырғанда 4 есе аз.
Нақтыланғандары:
- Соңғы бес жылда өкіметтен осы корпорацияларға 528 миллиард теңгеден астам қаржы аударылған.
- Оның жартысынан көбі бизнесті қолдауға бөлінген.
- Алайда, нақты инвестициялық жобаларды қаржыландырудың орнына кейбір корпорациялар бюджет қаражатын банк депозитіне аударып, табысы төмен коммерциялық схемаларға жұмсаған.
«Қазір ӘКК-лар ойына келген дүниемен айналысады. Аймақтарда өздері шешім қабылдап, өз бетінше әрекет етеді. Көп жағдайда бұл тіпті Кәсіпкерлік кодексіне де қайшы келеді», – дейді бас аудитор Әлихан Смайылов.
Сондай-ақ ӘКК-лар мемлекеттік жоспарлау жүйесіне кіріктірілмеген. Олардың қызметі формалды сипатта және әкімдіктер жұмысының тиімділігін бағалауға еш әсер етпейді.
Салдарынан корпорациялардың шығыны артып барады. 2025 жылдың басында тексерілген корпорациялардың жалпы тапшылығы 209 миллиард теңгеден асқан, бұл көрсеткіш 2020 жылмен салыстырғанда жеті есе көп.
Мемлекеттік аудит барысында:
- 138 млрд теңгеге қаржылық бұзушылықтар;
- 14,5 млрд теңгенің тиімсіз жоспарланғаны;
- 33,6 млрд теңге бюджет қаражаты мен активтердің тиімсіз пайдаланылғаны анықталды.
- 14 факт бойынша материалдарды құқық қорғау органдарына беру жоспарлануда.
