ҚазТАГ пен Freedom Finance төңірегіндегі жағдай Freedom Holding Corp. Негізін қалаушы Тимур Турловтың алғашқы ашық пікірінен кейін жаңа серпін алды. Оның айтуынша, ҚазТАГ күніне 12-ге жуық негативті материал жариялап отырған, бұл жоспарлы түрде жүргізілген, жала элементтері бар ақпараттық қысым кампаниясының бір бөлігі болуы мүмкін.
Exclusive басылымының сөзінше, 9 желтоқсанда өткен жыл сайынғы баспасөз іс-шарасында журналистердің сұрақтарына жауап берген Турлов компания өз беделін тек заң аясында қорғауға ниетті екенін ерекше атап өтті: «…адамдар шындыққа мүлдем сәйкес келмейтін фактілерді айтуға құқылы емес. Бұл, өздеріңіз білетіндей, жалпы алғанда – жала. Біз дәл осы жала фактісі бойынша барлық айғақтарды, барлық құжаттық дәлелдерді жинауға тырыстық. Тек заң шеңберінде әрекет еткіміз келді», – деді ол. Сонымен қатар, ол ақпараттық соғыстардан түбегейлі бас тартатынын, мұндай қадамдардың нарық пен бизнеске зиян келтіретінін айтты.
Оның бұл пікірі онсыз да қоғам назарын өзіне аударған істі қайтадан қызу талқылауға себеп болды. Жақында, 8 желтоқсанда, ақпарат агенттігінің бас директоры Асет Матаев пен бас редактор Амир Касенов Алматы полиция департаментіне жауап алуға шақырылған болатын.
«Біздің қылмыстық ісіміздің мәні мынада: біз басылым өз мәлімдемелерінде айтқан фактілерді жоққа шығаратын бұлтартпас дәлелдер мен құжаттық айғақтарды ұсындық… Бұл қылмыстық істің негізін ҚазТАГ өздерінің бірнеше ай бойғы кампаниясында таратқан тұжырымдарды тікелей жоққа шығаратын материалдар құрады», – деді Freedom Finance адвокаты Александр Камендровский «Курсив» басылымына берген сұхбатында.
Бұған дейін адвокат полиция істі созып жатыр деп мәлімдеген еді. Қараша айында компания Бас прокуратура мен ІІМ басшысының атына «Алматы ПД қызметкерлерінің істі созып, тергеуді формалды жүргізген әрекеттері (әрекетсіздігі)» бойынша тексеру жүргізуді сұрап, ресми өтініш жолдады. Осыдан кейін ғана процестің алға жылжығаны байқалды.
Еске сала кетейік, биыл сәуір айында халықаралық ақпарат агенттігі ҚазТАГ Freedom Finance компаниясын «инвесторлардың ақшасын жоғалтты» деп айыптаған ондаған материал жариялады. Компания бұл ақпаратты алаяқтық туралы манипулятивті мәлімдеме деп атап, шындыққа сәйкес келмейтінін айтты. Сондай-ақ бұл жарияланымдарды компанияның заңсыз «соттан тыс реттеуге» қатысудан бас тартуына қарсы ұйымдастырылған PR-шабуылының бір бөлігі деп санайды.
Агенттік редакциясы өз кінәсін мойындамайды және «қолданыстағы нормаларға сәйкес жариялауға дейін барлық қажетті шаралар қабылданды» деп мәлімдейді.
Нәтижесінде ҚР ҚК-нің 274-бабы – «Көрінеу жалған ақпарат тарату» бойынша қылмыстық іс қозғалды. Бұл баптың санкциялары айтарлықтай қатаң: 3 000 АЕК (2025 жылы 11,8 млн теңге) мөлшеріндегі айыппұлдан бастап, үш жылға дейін бас бостандығын шектеу немесе айыру жазасына дейін қарастырылады.
Бұған дейін бүкіл елге белгілі журналист Михаил Козачковтың ісі де дәл осы бап бойынша қаралып, оған бостандығын шектеу жазасы тағайындалған еді. Бұл – ақпараттық рэкетке бейім топтардың қарқынын азайтқан ең шулы оқиғалардың бірі деуге болады. Еске салайық, Козачковқа тағылған айыптардың бірі жәбірленушілер «өнімнен алкогольдік улануға ұшырады» деген көрінеу жалған ақпарат таратуына қатысты болған.
Мұндай оқиғалар, әсіресе журналистер мен блогерлерге 274-бап бойынша тағылған айыптар көбейген тұста, медиа нарығын барған сайын шиеленістіріп отыр. Тіпті соңғы жылдары бұл кеңістік уытын шаша бастады, «қара пиар», «тапсырыс», «қарсы шабуыл» деген ұғымдар ешкімді таңқалдырмайтын деңгейге жетті. Компаниялар арасындағы даулар келіссөздермен емес, көп жағдайда бір-біріне қарсы жарияланымдармен шешілуде. Бірі материал шығарады, екіншісі қарсы ақпарат таратады, үшіншісі «тыныштық» сатып алады. Соның салдарынан бизнес қаржысын дамуға емес, өздері туралы жағымсыз ақпараттың шықпауына жұмсауда. Жасырын тапсырыстар мен «қорғау қызметтері» нарығы әлдеқашан үлкен әрі қымбат индустрияға айналды. Ал бұл, әрине, оқырман үшін жұмыс істеуі тиіс журналистикаға мүлде ұқсамайды.
Осы контексте ҚазТАГ пен Freedom Finance төңірегіндегі іс сырттай көрінгеннен әлдеқайда салмақты. Бұл тек екі тараптың дауы емес. Тергеудің ашықтығы және шешімнің заң аясында қабылдануы медиаға, журналистерге және блогерлерге деген сенімді аз да болса қалпына келтіруге берілген мүмкіндік.
