Қазақстанда электромобильдерді сатып алудың басты артықшылықтарының бірі квота бойынша бажсыз әкелу мүмкіндігі болды. Бірақ 2026 жылдан бастап бұл жеңілдік елге енді қолданылмайды.
Жуырда өткен Forum Taxi Kazakhstan 2025 форумында Қазақстан автомобиль одағының президенті Анар Мақашева 2025 жылғы тамыздағы жағдай бойынша Қазақстанда 19,1 мыңға жуық электромобиль тіркелген, бұл өткен жылмен салыстырғанда 79% -ға көп екенін айтты.
Сонымен қатар, 2025 жылғы қазанда Қазақстанда ЕАЭО жеңілдікті кедендік режимі шеңберінде 15 мың электромобильді бажсыз әкелуге арналған квота таусылды. Бұл қоймаларда көп мөлшерде «электр» жинақталуына әкеп соқты. Мәжіліс депутаты Сергей Пономаревтің айтуынша, қазір Қорғаста осындай 100-ге жуық көлік жиналған.
Мақашеваның мәліметінше, жеңілдікті квота бойынша әкелінген 3000-ға жуық электромобиль іс жүзінде басқа елдерге транзитпен жөнелтілді. Бұл бақылауды күшейту және қолдау тетіктерін қайта қарау қажеттілігін айқындайды. «Осы жеңілдіктерді Қазақстан азаматтары пайдалануы үшін механизмдер қажет болуы мүмкін», — деп атап өтті ол.
Қазір электр көліктерінің жаңа партияларына 12% көлемінде ҚҚС есептеледі, ал 2026 жылдан бастап мөлшерлеме 16% -ға дейін өседі.
Салықтар, сондай-ақ 26-28% жылдық несиелер мен лизинг жаңа «электр» сатып алуды көптеген компаниялар мен жеке тұлғалар үшін экономикалық жағынан тиімсіз етеді, деп атап өтті EVO Taxi басшысы Серік Успанов.
Оның пікірінше, жүйелі субсидиялар мен жеңілдікті несиелеу бағдарламаларының жоқтығы электромобильдерге жаппай көшу мүмкіндіктерін шектейді.
Қазақстан 2026 жылы электромобильдерді бажсыз әкелу квотасынан неге бас тартты?
Өткен апталарда Сауда және интеграция министрлігі 2026 жылдан бастап Қазақстан электромобильдерді бажсыз әкелуге квотадан бас тартқанын ресми түрде хабарлады.
2025 жылы 15 000 электромобиль көлеміндегі квота қазан айында таусылды.
Ресми себеп — жергілікті өндірісті қолдау, бұл шешімнің бұдан басқа саяси астары жоқ.
«ҚР Өнеркәсіп және құрылыс министрлігінің ақпараты бойынша, Қостанай қаласындағы «СарыарқаАвтоПром» ЖШС зауытының базасында JAC e-JS4, JAC E-30X, JAC EJ7 маркалы электромобильдер өндірісі іске қосылды, сондай-ақ қытайлық ірі электромобиль өндірушімен инвестициялық жобаны іске асыру жоспарланып отыр.
«Қазақстанның Автокөлік Одағы» басшысы Анар Мақашева мен Автомобиль нарығын мониторингілеу және талдау агенттігінің директоры Артур Мискарянның қатысуымен «Іскерлік таңғы» Business FM бағдарламасының эфирінде электромобильдерге арналған квоталарды қосымша ұлғайтуға болатынын айтып беріпті. «ЕАЭО, бірыңғай Еуразиялық экономикалық кеңістік аясында жеке тұлғаларға жеңілдіктер енгізілді. Жеңілдіктер ҚР азаматтары — жеке тұлғалардың электромобильдерді сатып алуына арналған. Бірақ кейбір кәсіпкерлер осы квотаны пайдаланып, жүздеген электромобильдер әкеліп, ҚҚС төлемеген» дейді ол.
Кәсіпкерлердің квотаны адал пайдаланбауы оның мақсатын бұрмалауға әкелді — ол азаматтарды қолдаудың орнына коммерциялық мүдде үшін пайдаланылды. Ал Артур Мискарянның айтуынша, 2023 жылы квота жартысынан сәл аз, 2024 жылы жартысынан сәл артық игерілді. Тек 2025 жылы ғана — жыл соңына дейін толық игерілді.
ҚАО деректері бойынша, Қазақстанға шамамен 27 мың электромобиль әкелінген, бірақ автопаркте небәрі 16 мың тіркелген, тиісінше 11 мың шығарылған. Бұл ретте ҚҚС-сыз квота бойынша әкелінген электромобильдердің кері экспортынан ҚР бюджетінің шығыны шамамен 30 млрд теңгені құрады.
Сарапшылардың пікірінше, квотаны «сұр дилерлер» пайдаланғандықтан, квотаны қосымша ұлғайту мүмкін емес.
Бұған дейін әлеуметтік желілерде бажсыз әкелуге арналған квотаның бітуіне байланысты Қытаймен шекарада «тұрып қалған» мың автокөлік туралы айтқан болатын.
Сондай-ақ, сарапшылар автоөндірушілер оның бенефициарлары болып табылмайтынын атай отырып, кәдеге жарату алымы тақырыбын талқылады. Анар Мақашеваның айтуынша, автозауыттар Экология және табиғи ресурстар министрлігінің еншілес құрылымы — «Жасыл даму» АҚ пайдасына кәдеге жарату алымын төлейді, содан кейін қаражат автоөндірушілерге қайтарылады. Нәтижесінде, кәдеге жарату жинағы отандық өндіріс автомобильдерінің түпкілікті бағасына енгізілмейді.
Биылғы квота 14 қазанда аяқталды
Осы сәттен бастап жаңа электромобильдерді әкелуге кедендік баждар мен ҚҚС салынады. Бұл ретте квота біткенге дейін автомобильдерге ақы төлеген жүздеген азаматтар құқықтық және қаржылық белгісіздікке тап болды: машиналар жолда немесе қоймаларда, ал оларға алымдарды төлеу бойынша талаптар қойылады.
Қазақстанның 2026 жылы электромобильдерді бажсыз әкелуге арналған квотадан бас тарту шешімі — тұтынушылар үшін мемлекеттік саясаттағы елеулі өзгеріс. Шын мәнінде, мемлекет электр көліктеріне деген сұранысты импорттың түсінікті және қорғалған тетіктері арқылы қолдаудан бас тартып, жергілікті өндіріске мөлшерлеме жасауды шешті. Алайда әзірге бұл мөлшерлеме өндірілген электр көліктерінің нақты көлемімен бекітілмеген.
