Квота аяқталады: Қазақстанда 2026 жылдан бастап әкелінетін электромобильдер бағасы көтерілуі мүмкінОсыған дейін Еуразиялық экономикалық комиссияның (ЕЭК) шешімінің арқасында қазақстандықтар кедендік баждар мен салықтарды төлеуден босатылды.
Бұл шара экологиялық таза көліктің танымалдығы өсуінің қуатты драйверіне айналды. Келесі жылдан бастап Қазақстанда электромобильдердің құны 30% -ға артуы мүмкін. Себебі экологиялық автокөліктердің импортына негізгі кедендік және салықтық жеңілдіктер осы жылдың соңына дейін ғана қолданылатын болады. Бұл туралы Мемлекеттік кірістер комитетінің өкілдері хабарлады. Мұндай артықшылықтар жыл сайын электр көліктеріне сұранысты арттырады. Тек осы жылдың өзінде қазақстандықтар осындай 13 000-ден астам машина әкелді. Бірақ енді ойын ережелері өзгеруде,Егер 2023 жылы елге 8912 электромобиль әкелінген болса, 2024 жылы бұл көрсеткіш 10 340 бірлікке дейін өсті.
- Ал 2025 жылдың тоғыз айы ішінде қазақстандықтар 13 081 электрокар импорттады.
- Азаматтар 15 мың бірлікке белгіленген квота шеңберінде тиімді шарттармен автомобиль сатып алудың соңғы мүмкіндігін пайдалануға асығады.
ЕЭК Кеңесінің № 134 шешімімен белгіленген жеңілдікті кезең 2025 жылғы 31 желтоқсанда аяқталады. Келесі күннен бастап ойын ережелері түбегейлі өзгереді. Мемлекеттік кірістер комитетінде түсіндіргендей, электромобильдерді импорттау кезінде жеке тұлғалар жиынтық кедендік төлемді төлеу қажеттілігіне тап болады.
Қазақстандықтар үшін кедендік ресімдеудің екі нұсқасы қолжетімді болады:
- ЕАЭО Бірыңғай кедендік тарифі бойынша.
- Бұл жағдайда автомобильдің кедендік құнына 15% мөлшерінде әкелу бажы және 16% мөлшерінде қосылған құн салығы (ҚҚС) қолданылады. Жалпы, бұл автокөліктің құнын 31% -ға арттырады.
2. ДСҰ алдындағы міндеттемелер шеңберінде төмендетілген ставкалар бойынша. Қазақстанның Дүниежүзілік сауда ұйымының мүшесі ретінде неғұрлым төмен мөлшерлемелерді қолдануға құқығы бар. Электромобильдерге қатысты кедендік әкелу бажының мөлшерлемесі 0% мөлшерінде белгіленген. Алайда импортқа 16% мөлшерінде ҚҚС төлеу міндетті болып қалады.
Екінші, неғұрлым арзан нұсқаны таңдау кезіндегі маңызды шектеу мұндай автомобильдерді ЕАЭО-ға мүше басқа мемлекеттердің аумағында әкетуге және сатуға болмайды. Бұл ретте МКК 2026 жылдан кейін электромобильдер импортынан бюджетке түсетін түсімдер бойынша жеке есептеулер немесе нысаналы болжамдық көрсеткіштер қалыптаспағанын атап өтті.
Қандай жеңілдіктер қалады?
Негізгі кедендік жеңілдікті алып тастау аясында мемлекеттік қолдаудың басқа да шараларын сақтау туралы мәселе әсіресе өзекті болып отыр. МКК жауабында жеңілдіктерді енгізуді немесе алып тастауды қоса алғанда, салық саясатын қалыптастыру ҚР Ұлттық экономика министрлігінің құзыретіне жататыны хабарланады.
Дегенмен көлік құралдарына салынатын салық бойынша жанама преференция сақталады. Қолданыстағы Салық кодексіне сәйкес жеңіл автомобильдер үшін салық мөлшерлемесі қозғалтқыш көлеміне байланысты есептеледі. Электромобильдерде бұл параметр болмағандықтан, оларға салық есептелмейді.
Сарапшылар не дейді
Тарифтік артықшылықтарды алып тастау — электромобильдерді сүйетіндер үшін нағыз соққы, дейді сарапшылар. Қазір Еуразиялық экономикалық комиссияның шешіміне сәйкес қазақстандықтар кедендік баждар мен салықтарды төлеуден толық босатылған. Бірақ бөлінген квоталар бойынша елге жылына 15 мыңнан аспайтын «жасыл» авто әкелуге рұқсат етіледі. Бұл осы артықшылықтар бойынша машиналарды итергісі келетіндер үшін. Алайда жеңілдік мерзімі осы жылдың соңында аяқталады.
«Шешімде квота 2025 жылдың соңына дейін беріледі деп жазылған. Квотаны ұзарту туралы немесе осы шешімде енгізілген жаңалықтар туралы әзірге ақпарат жоқ «, — деп хабарлады ҚР ҚМ МКК басқармасының бас сарапшысы Медет Меделбай.
Соңғы жылдары электр көліктеріне сұраныстың қарқынды өсуі туралы Мемлекеттік кірістер комитетінің статистикасы көрсетіп отыр. Егер 2023 жылы Қазақстанға шамамен 9 000 электромобиль әкелінген болса, өткен жылы ол 1 000-ға артық болған. Ал 2025 жылдың басынан бері 13 000 астам импортталды. Бірақ квота бітті деуге болады. Екі мыңнан сәл аз электрокар қалды, оларды біздің азаматтар тиімді шарттармен елге әкеліп үлгеруде.
«Электромобильдерді сатып алатын азаматтар егер олар белгіленген квотаға сәйкес келмесе, одан әрі олар жалпы белгіленген тәртіппен кедендік ресімделетінін түсінуі тиіс», — деп атап өтті Медет Меделбай.
Сарапшылардың айтуынша
Жеңілдікті кезеңді ұзартуды күтудің қажеті жоқ. Өйткені бұл «ойынға» біздің ірі солтүстік көршіміз кірді. Ал оған электр көліктерінің ЕАЭО елдеріне баж салығынсыз әкелінуі тиімсіз. Егер жеңілдіктер алынып тасталса, «жасыл» көліктердің бағасы 16-дан 31% -ға дейін өседі. Сонымен қатар, азаматтар 16% көлемінде ҚҚС, ал кейбір жағдайларда тағы 15% кедендік әкелу бажын төлеуі керек болады. Алайда маман электр көліктеріне деген қызығушылық бірден жоғалмайды деп сендіреді. Себебі электромобильдер ел экологиясына оң әсерін тигізеді. Әсіресе Алматы сияқты ірі қала.
«Бағаның ең төменгі өсімі 16-18% болады деп ойлаймын. Сұраныс ол суиды, бірақ нөлге дейін емес. 16% бұл айтарлықтай сезіледі. Айталық, электр көлігінің орташа бағасын 13 миллион теңге деп алайық. Онда тағы 16% — бұл шамамен тағы 2 миллионнан астам. Сондықтан сұраныс аздап бюджеттік көліктерге бөлінеді «, — деп есептейді Тәуелсіз автомобиль одағының төрағасы Эдуард Эдоков.
Негізгі кедендік жеңілдікті алып тастау аясында қазақстандықтар мемлекеттік қолдаудың басқа да шараларын сақтауға алаңдаушылық білдіруде. МКК түсіндіргендей, жеңілдіктерді енгізу немесе алып тастау туралы қалған мәселелер Ұлттық экономика министрлігінің құзыретіне жатады.
